ارزيابي تاثير همزيستي با ميكوريزا بر عملكرد، اجزاي عملكرد و اسانس دو گونه دارويي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.) و زنيان (Carum copticum L.) تحت تاثير مقادير نيتروژن

Evaluation of symbiosis with Mycorhizzal on yield, yield components and essential oil of fennel (Foeniculum vulgare Mill.) and ajowan (Carum copticum L.) under different nitrogen levels

اين آزمايش با هدف بررسي اثر همزيستي ميكوريزايي و سطوح كود نيتروژن بر اجزاي عملكرد، عملكرد دانه و اسانس دو گونه دارويي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.) و زنيان (Carum copticum L.) در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 89-1388 به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. ميكوريزا در دو سطح (تلقيح و عدم تلقيح) و كود نيتروژن (بصورت اوره) در سه سطح (صفر، 50 و 100 كيلوگرم در هكتار) به عنوان تيمار در نظر گرفته شدند. خاك حاوي ميكوريزا (Glomus intraradices) به ميزان 200 گرم به ازاي هر بوته در هنگام كاشت، در زير بذر قرار داده شد. اوره در دو مرحله زمان كاشت و يك ماه پس از آن به خاك افزوده شد. صفات مورد بررسي شامل اجزاي عملكرد (شامل تعداد شاخه جانبي، چتر، چترك، دانه وز وزن هزار دانه)، عملكرد بيولوژيك و دانه، شاخص برداشت و محتوي و عملكرد اسانس رازيانه و زنيان بودند. نتايج نشان داد كه اثر ساده تلقيح با ميكوريزا و نيتروژن بر اجزاي عملكرد، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت و محتوي و عملكرد اسانس رازيانه و زنيان معني دار (01/0?p) بود. تلقيح با ميكوريزا باعث افزايش 35 و 85 درصدي عملكرد دانه و بهبود 34 و 30 درصدي محتوي اسانس رازيانه و زنيان در مقايسه با شاهد شد. با افزايش مصرف نيتروژن، خصوصيات رشدي هر دو گونه دارويي بهبود و محتوي اسانس كاهش يافت. بطوريكه بيشترين عملكرد دانه رازيانه و زنيان در سطح 100 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به ترتيب برابر با 4/1 و 8/0 تن در هكتار و كمترين ميزان آن براي تيمار بدون مصرف نيتروژن به ترتيب برابر با 2/1 و 6/0 تن در هكتار مشاهده شد. اثر متقابل همزيستي ميكوريزايي و سطوح كود نيتروژن معني دار نبود. بطور كلي، تلقيح با ميكوريزا بدليل توسعه سيستم ريشه اي و فراهمي عناصر غذايي بويژه فسفر باعث بهبود عملكرد كمي و كيفي هر دو گونه دارويي در مقايسه با شاهد شد. همچنين مصرف نيتروژن نيز با افزايش رشد رويشي، منجر به بهبود فتوسنتز و عملكرد كمّي شد، ولي كاهش درصد اسانس را به دنبال داشت.

In order to investigate the effects of mycorrhiza symbiosis and different nitrogen levels on yield, yield components and essential oil content and yield of fennel (Foeniculum vulgare Mill.) and ajowan (Carum copticum L.), a field experiment was arranged in a factoriel based on a randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during growing season 2009-2010. The first and the second factors were inoculation with mycorrhiza (with and without inoculation) and nitrogen levels as Urea (0, 50 and 100 kg.ha-1), respectively. Inculated soil with 200 g mycorrhiza (Glomus intraradaices) was applied at planting time. Urea was used in two stages such as plating time and one month after that. Ceriteria such as yield components (including number of branch, umbel, umbellet, seed and seed weight), biological and seed yield, harvest index and essential oil content and yield of fennel and ajowan were measured. Results showed that yield components, seed yield, biological yield, harvest index, essential oil content and yield of fennel and ajowan were affected by mycorrhiza and nitrogen level. Mycorrhiza increased fennel and ajowan seed yield (with 35 and 85%, respectively) and essential oil content (with 34 and 30%, respectively). The highest and the lowest 1000-seed weight of fennel and ajowan obsevered in inoculation (2.9 and 0.3 g) and control (2.1 and 0.2 g), respectively. Nitrogen improved all growth characteristics and decreased essential oil content. There were not significant differences between mycorrhiza and nitrogen interaction. Inoculation with mycorrhiza enhanced root development and hence availability of nutrients, particularly phosphorus. Also, nitrogen is the cause of increasement of photosynthesis rate and duration which promote growth and yield, but it declined essential oil content of two species.