اشتغال‌زايي بخش نفت در اقتصاد ايران با استفاده از تكنيك داده ـ ستاده

An Evaluation of Oil-based Job Creation in Iran Using Input- Output Technique

مسيله مطرح‌شده در اين مقاله اين است كه آيا بخش نفت مي‌تواند از پتانسيل لازم براي اشتغال‌زايي در اقتصاد كشور برخوردار بوده و يا حداقل به‌عنوان محركي كليدي جهت ايجاد اشتغال در ساير بخش‌هاي اقتصادي به‌شمار آيد. در مقاله حاضر، با استفاده از تكنيك داده ـ ستاده، اشتغال‌زايي بخش نفت در مقايسه با ساير بخش‌هاي اقتصادي مورد محاسبه قرار گرفته است. در اين راستا از شاخص‌هاي پيوند پسين و پيشين اشتغال استفاده شده است. هدف اصلي اين مقاله بررسي جايگاه بخش نفت به‌عنوان يك بخش واسطه‌اي در ميان ساير بخش‌هاي اقتصادي است. نتايج محاسبات، نشان مي‌دهد كه بخش‌هاي «نفت خام و گاز طبيعي»، «فراورده‌هاي نفتي» و «مواد و محصولات شيميايي» ـ به عنوان يكي از بخش‌هاي مهم وابسته به بخش نفت ـ از لحاظ ضريب پسين اشتغال، كمترين مقدار اين شاخص، و درنتيجه پايين‌ترين رتبه را به خود اختصاص داده‌اند. از سوي ديگر از نظر شاخص پيشين اشتغال نيز، بخش‌هاي «نفت خام و گاز طبيعي» و «فراورده‌هاي نفتي» به‌ترتيب كمترين مقدار شاخص را دارا هستند. ازاين‌رو دو بخش مذكور از لحاظ توسعه اشتغال در وضعيت نامناسبي قرار داشته و بنابراين نمي‌توانند به‌عنوان بخش‌هاي اشتغال‌زا در اقتصاد قلمداد شوند. اين موضوع بيشتر ناشي از مسيله خام‌فروشي نفت و عدم توسعه بخش‌هاي پايين‌دستي ازجمله مصنوعات نفتي مانند بنزين، گازوييل و صنايع پتروشيمي مي‌باشد كه باعث شده است ارتباط بخش نفت با فعاليت‌هاي اقتصادي كشور در سطح موردانتظار نبوده و درنتيجه كمتر محرك اشتغال در اقتصاد كشور باشد.

This paper investigates whether the oil sector may have the potential for job creation in Iranian economy. Using the input-output technique as well as indices of forward and backward linkage in employment, the paper calculates job creation in oil sector compared to that of other economic sectors. This leads to an evaluation of oil sector as an intermediate among other sectors. As to the forward employment coefficient, the results reveal that sectors such as "crude oil and natural gas", "petroleum products" and "materials and chemical products" – the latter being one of the important sectors dependent to oil industry – all have lowest ranking among all sectors. Also, as to the backward employment coefficient, some sectors such as "crude oil and natural gas" as well as "petroleum products" ranked lowest. One concludes that investment in these sectors cannot provide the suitable path to development of employment in the country. This is explainable, mostly due to sell of crude oil (as opposed to processed products) as well as lack of development in forward sectors such as gasoline, gas oil and petrochemical Industries; altogether causing the absence of strong relations between oil and other economic activities in Iran