سير آفاق در مشرب متصوفه

The External Journey (Seire Aafaq) in Sufism

تصوف، افزون بر تثبيت گفتماني فراگير در جامعه، رفتارهاي اجتماعي خاصي را با خود به همراه داشت. يكي از اين رفتارها سفر بود كه نقش و كاركرد مهمي در ميان صوفيان پيدا كرده بود. سفر كه از آن با اصطلاح سير آفاق (در مقابل سير انفس) ياد مي شود، در پندار نهانگرايان مسلمان و در نگاه نخست، بر گرفته از قرآن وحديث بود كه با انگيزه‌هايي مانند تبليغ، زيارت، كسب علم، رياضت و ... انجام مي‌شد. در بينشي ژرف‌تر، ساختار كهن و اساطيري اين آيين و جنبه نمادين و كهن‌الگويي آن آشكار مي‌گردد. همچنين جنبه‌هاي سياسي اين سفرها نيز از موارد قابل توجه است كه گاهي حتي زمينه بروز انقلاب‌ها و برخي جريان‌هاي اجتماعي را فراهم نموده است. مقاله پيش‌رو، تلاشي است براي نماياندن وجوه گوناگون سير آفاق در ميان صوفيان و تبيين و توضيح انواع سفرها.

L. H?shemiy?n Assistant Professor of Persian Language and Literature, Buali Sin? University M. Ahmad? Ph D. Candidate of Persian Language and Literature, Bu Ali Sin? University According to the teachings of Sufism, a Sufi needs two journeys, the external (Seire Aafaq) in which he travels on earth, and the internal (Seire Anfos) that leads to the purification of his heart and makes him eligible to receive the Divine grace. The external journey (Seire Aafaq) is rooted in the teachings of Quran and the prophetic saying (hadith) whose manifestations are the rites of Haj and pilgrimage. The present article attempts to show the various aspects of Seire Aafaq among Sufis