جام هوشمند از فناوريهاي قديمه ايران

Intelligent jug: an Old Iranian Technology

طرح "جام هوشمند تفكيك كننده آب و روغن" يكي از طرحهاي برادران شاكر خراساني، از جمله نوابغ ايراني و سازنده دستگاههاي خودكار در قرن سوم هجري، است]4[. در گذشته، دانشمندان ايراني در زمينه طراحي و ساخت ماشين آلات و ابزار مكانيكي گامهاي بزرگي برداشته اند، لكن به دليل گذشت زمان يا نبودن امكان ساخت، اساساً نمونه هاي ساخته شده اي از اين دستگاهها در دسترس نيست و فقط نقشه هاي آن در نسخ خطي در موزه هاي مختلف مانند موزه واتيكان در ايتاليا و موزه توپكاپي در تركيه نگه داري مي-شود]?[. دستگاه تفكيك كننده آب و روغن با توجه به اختلاف چگالي دو سيال آب و روغن كار مي كند كه از طريق دو مجراي خروجي، آب و روغن را جدا مي كند. اين جام شامل تنگي با يك ورودي و دو خروجي است. در كف اين تنگ پايه اي عمودي تعبيه و بر روي اين پايه تيغه اي افقي قرار داده شده است كه حركت رفت و برگشتي به پايين و بالا دارد. در يك سمت اين تيغه ظرفي استوانه اي شكل نصب شده كه داراي دو لوله خروجي در دو طرف و مقابل هم است و در سمت ديگر آن وزنه اي آويخته شده است. تيغه از مركز به پايه عمودي متصل است و گشتاور ايجاد شده توسط وزن سيال ريخته شده در ظرف بر حسب چگالي سيال، تيغه را به چپ يا راست متمايل مي كند و لذا، سيال( آب يا روغن) از سمت مربوط به خود خارج مي شود. اين دستگاه تا به حال در ايران ساخته نشده و براي اولين بار توسط سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران در قالب پروژه اي تحقيقاتي با عنوان " طرح فناوريهاي قديمه ايران" در پژوهشكده مكانيك بر اساس مستندات موجود طراحي و ساخته شده است.

This jug operates according to the differences between densities of two liquids such as water and oil. It consists of a jug with a mechanism inside, and two side outlets at the bottom of the jug. The inside mechanism consists of a horizontal balance rod which can tilt around the connection point of the rod and a vertical stand attached to the bottom of the jug. A cup and a balancing weight are attached to each end of the rod and liquids poured into the cup are emptied to either side of the jug according to the tilting direction of the balance rod .The tilt direction is determined by the density of the fluid and the balancing weight This jug was manufactured and tested as a part of a research project, called, "Iranian old technologies" undertaken by mechanical engineering research center of the Iranian Research Organization for Science Technology (IROST). The magic jug was originally designed by Ahmad Ben Musa Shakkir Khorassani of the 9th century A.C, one of the three brothers of "Bano Musa Shakkir Khorassani ". The original design is presented in the "book Al Hiyal" written by Ahmad Ben Musa. The jug was tested for suggested operation in the book (Al Hiyal) to withhold the concept of the design and to establish correct operation of the jug. However, minor modifications were made to its original design and it was tested and as a result the jug operated as expected.