جامعه‌شناسي جريان‌هاي اسلامي: ديالكتيك عقل و خشونت

Sociology of Islamic Currents: the Dialectics of Wisdom and Violence

اسلام و سياست هميشه دو مفهوم مكمل و همراه هم بوده‌اند و هيچ‌يك از جريان‌هاي اسلامي نمي‌توانند گفتمان‌هايي غيرسياسي باشند. مقاله حاضر با استفاده از تقسيم‌بندي وبر، نيبوهر و واليس در مورد جنبش‌هاي مذهبي، در صدد است تقسيم‌بندي جريان‌هاي اسلامي و رابطه خاص آنها با سياست را مشخص كند و با تمسك به مفاهيمي چون عقل، خشونت و ايديولوژي نشان دهد كه نوعي كثرت و تنوع فكري، ارزشي و كاركردي در ميان جريان‌هاي اسلامي مختلف در مورد كاركرد سياسي مذهب وجود داشته و يك نگاه مطلق، ذات‌انگارانه و يكپارچه درباره اسلام سياسي، تلقي نادرست از اين پديده است و درواقع ما با گفتمان‌هاي‌هاي متفاوت اسلامي روبه‌رو هستيم. درعين‌حال رابطه اين جريان‌ها با مفاهيم مدرن سياسي در بستر زمان به‌جاي يك پيشرفت خطي، دچار نوعي وضعيت غيرخطي بوده و در شرايط نوين جهان اسلام هرچند از نوعي تكثر به‌مانند جامعه مسيحيت غربي برخوردار است، اما نتوانسته است گذاري قطعي به يك وضعيت باثبات را به‌لحاظ گفتمان ديني طي كند و همچنان رقابت و تضاد شديدي بين گفتمان‌هاي اسلامي براي سلطه بر جامعه وجود دارد.

Islam and politics have been always two intertwined and complementary concepts and no Islamic current could be a representative of a non-political discourse. Drawing upon the categorization developed by Weber, Niebuhr and Wallis in regard to religious movements, this article tries to define relation between Islamic currents and politics. It also uses concepts such as wisdom, violence and ideology to show the intellectual, value and functional diversity among different Islamic currents regarding the political function of religion, thereby an absolute, essentialist and integrationist view on political Islam is an incorrect interpretation of this phenomenon, and in fact, we are facing different Islamic discourses. Meanwhile relation between these currents and modern political concepts has proceeded in a non-linear manner rather than a linear one over time. Although, in new circumstances, the Islamic world like Western Christian societies has consented to a kind of diversity, it has not been able to transition to a stable state in terms of religious discourse and there is still a harsh competition among Islamic discourses for dominating the society.