بررسي تاثير اقليم بر معماري و بافت زواره

Study on Influence of Climate on Architecture and Texture of Zavvareh

شايد بتوان گفت يكي از مهم ترين عوامل موثر در طراحي شهرها، اقليم مي‌باشد. آنچنان كه تاثير آن در تمام تار و پودِ بافت شهري و حتي تك‌تك بناها و عناصر معماري داخلي فضاها ديده مي‌شود. در ايران معماريِ بناها و شهرها در اقليم گرم و خشك يكي از بارزترين و مشخص‌ترين نمودهاي تاثير اقليم بر فرم‌گيري و شكل‌گيري شهر و بناهاست و مي‌توان زيباترين و هنرمندانه‌ترين طراحي‌هاي ايراني را در پهنه‌ وسيع اين اقليم مشاهده نمود. در اين مقاله شهر زواره در حاشيه‌ كوير به عنوان نمونه‌اي ناب و منحصر به فرد از اين اقليم برگزيده شده و سعي در بررسي تاثير يك به يك عوامل اقليمي در جاي‌جايِ اين شهر كهن شده است. اين تحقيق كه از نوع كاربردي مي‎باشد، به روش پيمايشي انجام گرفته است و تلاش گرديده تا ويژگي‎ها و عناصر اقليمي شهر زواره مركز توجه و بررسي قرار گيرد و با رسيدن از كليات به جزييات در معماري و طراحي، تمامي عوامل مربوط به طراحي اقليمي در اين شهر بيان شود از جمله تاثير باد بر جهت‌گيري كلّي بافت شهر و چگونگي بهره‌گيري مثبت از بادهاي كويري جهت آسايش اقليمي در فضاهاي داخلي، تاثير گرد و خاك بر فرم‌گيري بافت و استقرار بناها در كنار يكديگر يا نحوه‌ طراحي جزييات آن ها، تاثير تابش آفتاب در فصول مختلف سال بر پلان بناها، تاثير مصالح بومي خاك و خشت در آسايش دمايي فضاهاي داخلي و حتي به وجود آمدنِ بناهاي خاص در اين اقليم از جمله يخچال‌ها و آب انبار‌ها. هدف از اين مقاله نيز درك دلايلِ استفاده از جز به جز ِ اين عوامل معماري در طراحي بناهاي اين شهر است. بنابراين با وارد شدن به بافتِ شهر، قدم زدن در ميان كوچه‌هاي تنگ و باريك آن و لمسِ حسِّ پنهان در دلِ شهر و با بهره‌گيري از منابع مكتوب در اين زمينه، سعي در كشف رازِ وجوديِ اين بهشت كويري كرده‌ايم.

Maybe one of the most effective factors in urban designing is climate. As it can be seen in the warp and weft of the city texture and even in different buildings and interior architectural elements in various space. In Iran, architectural fabrications of structures and cities in the “hot and dry clime” is one of the most distinctive and evident appearances of effectiveness of climate in formation of town and itʹs buildings. The most exquisite and artistic Iranian design can be seen in this climes. In this article, Zavvareh city which is located in the border of desert has been selected as a clarified and magnificent case of this type of climate and try to study the influence of one by one of the climatic factors in all parts of this ancient town. Consequently, this starts from general principles to minutiae in architecture and designing, express whole subject cases relevant to climatic designing in this town. For instance, influence of wind on city textures’ general direction and circumstance of positive utilization from desert winds in order to direct fresh and cool climate to indoors, force of dust in forming city texture and establishing buildings together or styles of designing their minutiae, effect of sunshine in various seasons on building’s plans, impressiveness of aboriginal materials such as soil and adobe in indoors’ temperature and even constructing some buildings appropriate for this clime, such as ice-houses and cisterns. Purpose of this paper to understand the reasons of using all this type of architectural factors in designing of this town’s buildings. Therefore, we tried to discover the inmost mystery of this desert heaven by entering in the cities’ texture, stepping among its narrow alleys and touching cryptic sense in the midst of the town and by utilizing written themes in this groundwork.