بررسي روابط تغذيه‌اي زيوپلانكتون– فيتوپلانكتون در فصول مختلف حوزه جنوبي درياي خزر با به‌كارگيري آزمون‌هاي آماري چند متغيره

Study of Feeding Behavior of Zooplankton- Phytoplankton in Different Seasons in the Southern Caspian Sea Using Multivariate Analysis

هدف از اين مطالعه بررسي روابط تغذيه‌اي بين فيتوپلانكتون و زيوپلانكتون از طريق آزمون‌هاي چند متغيره در حوضه‌ي جنوبي در درياي خزر در سال 1388 است. بررسي فيتوپلانكتون و زيوپلانكتون به‌ترتيب بر روي 384 و 160 نمونه آب جمع‌آوري شده انجام گرديد. نمونه‌برداري به‌صورت فصلي در 8 نيم خط در اعماق 5 تا 100 متري صورت گرفت. نتايج براساس آزمون‌هاي آماري چند متغيره (آزمون‌هاي مولفه عاملي، تناظر تفكيك‌كننده، رگرسيون گام به گام) نشان داد كه افزايش تراكم گونه‌هاي رشته‌اي سيانوفيتا (Oscillatoria sp.) و گونه‌هاي داراي اندازه‌ي بزرگ يا زنجيره‌ي بلند از باسيلاريوفيتا مانند Dactyliosolen fragilissima و Pseudosolenia calcar-avis نقش مهمي در تغذيه‌ي زيوپلانكتون بخصوص در فصول تابستان و زمستان داشته‌اند. تغذيه‌ي گونه‌هاي غالب زيوپلانكتون از گونه‌هاي با اندازه كوچك‌تر مانند Cyclotella meneghiniana، Exuviaella cordata و يا داراي رشته‌هاي نسبتاً كوتاه (Binuclearia lauterbornii) نيز گاهي مشاهده گرديد. لذا رفتارهاي تغذيه‌اي گروه‌هاي زيوپلانكتون در فصول مختلف يكسان نبود و به‌شدت به تركيب گونه‌اي و تراكم گونه‌هاي غالب فيتوپلانكتون بستگي داشت. به‌طوركلي به‌نظر مي‌رسد كه كم بودن تنوع گونه‌اي و تراكم در زيوپلانكتون همراه با بالا بودن تنوع گونه‌اي و تراكم در فيتوپلانكتون نقش مهمي در كم شدن و محدود نمودن روابط تغذيه‌اي بين دو گروه پلانكتوني (زيوپلانكتون و فيتوپلانكتون) و در نتيجه كاهش كنترل بالا- پايين از سوي زيوپلانكتون بر كاهش تراكم فيتوپلانكتون از طريق چرا شده است.

The aim of this study was to find the trophic relationship between zooplankton and phytoplankton using multivariate analysis in the southern part of the Caspian Sea during 2009-2010. Sampling was performed in four seasons (spring, summer, autumn and winter) and in eight transects perpendicular to the coast. 384 phytoplankton and 160 zooplankton samples were collected over five different water depths (5, 10, 20, 50 and 100 meters). Multivariate statistical analysis (PCA, CCA and SMRA) showed that high abundance of filamented species of Cyanophyta (Oscillatoria sp.), chain form (Dactyliosolen fragilissima) and large size (Pseudosolenia calcar-avis) of Bacillariophyta had the main role in zooplznkton feeding pattern, particularly in summer and winter. Small size phytoplankton (Cyclotella meneghiniana, Exuviaella cordata) and relatively short filament (Binuclearia lauterbornii) were occasionally eaten by zooplankton. Feeding habits of zooplankton species were not the same in different seasons and was strongly depended on the phytoplankton structure (species diversity and abundance). Low species diversity and abundance of zooplankton which accompanied with high species diversity and abundance of phytoplankton were the main reasons that limited top-down control of zooplankton on phytoplankton abundance reduction through grazing.