رابطه شناخت و بينش با عين و ذهن در مثنوي

The Relation of Knowledge and Object/Subject in Masnavi

در اين مقاله به رابطه مقوله‌هاي شناخت و بينش با عين و ذهن در مثنوي پرداخته شده است. انگيزه انتخاب اين موضوع تشكيك مولانا در تطابق عين و ذهن است و اين خود يكي از اشتراكات او با فيلسوفان است؛ به همين دليل، در بخشي از مقاله ديدگاه برخي از فيلسوفان درباره توانايي انسان در شناخت حقيقت به اختصار بررسي شده است. از ديد مولانا امكان شناخت حقيقت به وسيله چشم حس، غير ممكن است. او عوامل گوناگوني را بر بينش و شناخت انسان موثر مي‌داند؛ عواملي چون تقدير، نفس و انواع تمايلات دروني، شيطان، تغيير ناشي از زمان، تقليد و...؛ اما از تاثير ذهنيات بيش از ديگر موارد سخن گفته است. پرداختن به عوامل مخلّ ديد در مثنوي لزوماً براي رسيدن به تطابق ميان عين و ذهن نيست، بلكه براي رسيدن به بينشي از گونه‌اي ديگر است؛ بينشي كه خود طريقي بكر و فراتر از دريافت عقلي است كه تنها معتقدان آن را درك مي‌كنند. در اين بينش فرد بايد بتواند به مقام آخِر‌بيني برسد و هستي حقيقي را در وراي جهان نمودها مشاهده كند.

In this article the relationship between knowledge and object/subject in Masnavi is studied. Mul?n? Jal?l al-Din R?mi, like some philosophers, has questioned the correspondence of object and subject. So, in this article, first we consider the views of a number of philosophers concerning man’s ability knowing and recognizing reality, and second we refer to Mul?n?’s views, which regards having access to reality through eyes impossible. According to Mul?n?, various factors like destiny, time, imitation, inner tendencies and so on have a kind of influence on our cognition. He pays attention to those factors that are disturbing man’s vision, not because it is an influential factor for corresponding the object and the subject but since it is a way to reach a new perspective higher than the rational vision.