اثر برخي از خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي مرتبط با عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام كلزا

The Study of Some Morphophysiological Characteristics Associated with Seed Yield and its Components of Rapeseed

به منظور بررسي برخي از ويژگي‌هاي‌ مورفوفيزيولوژيكي مرتبط با عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام پاييزه كلزا، پژوهشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار طي سال زراعي 84-1383 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان‌‌شرقي به مرحله اجرا درآمد. در اين آزمايش 19 رقم پاييزه كلزا از نظر برخي خصوصيات مورفوفيزيولوژيك، عملكرد دانه و روغن ارزيابي شدند. ارقام مورد بررسي از نظر صفات سطح برگ تيپ I (برگ‌هاي كوچك بدون دمبرگ)، سطح برگ تيپ II (برگ‌هاي بزرگ با دمبرگ طويل)، سطح برگ كل بوته، تعداد برگ‌ تيپ I و تعداد برگ‌ تيپ II، تعداد برگ در بوته، وزن خشك برگ در بوته، وزن ويژه برگ، دماي برگ، عملكرد دانه و روغن در‌هكتار‌ و درصد روغن ‌دانه، با يكديگر تفاوت معني‌داري نشان دادند. مقايسه ميانگين صفات مورد بررسي نشان داد كه ارقام پرمحصول‌تر، از سطح برگ تيپ II بالاتري برخوردار بودند. با توجه به نتايج به دست آمده، ارقام SLM046، Sunday، ARC-2، Opera و Ebonit به ترتيب بالاترين عملكرد دانه در هكتار را كسب كردند‌. بيشترين عملكرد روغن به ترتيب مربوط به ارقام Sunday، Ebonit، SLM046، ARC-2و Opera و كم‌ترين آن در ارقام Okapi، Sinatra، Cob*Regent، Geronima و Olpro بودند. همبستگي مثبت و معني‌دار بين صفات عملكرد روغن، سطح برگ تيپ II، سطح برگ در بوته، وزن برگ در بوته با عملكرد دانه ديده شد ولي، درصد روغن با عملكرد دانه همبستگي منفي و معني‌دار نشان داد. همچنين همبستگي هاي عملكرد روغن با درصد روغن دانه، عملكرد دانه در هكتار، وزن خشك برگ، سطح برگ در بوته، سطح برگ تيپ II و سطح برگ تيپ I مثبت و معني‌دار شد. به‌نظر مي‌رسد سطح برگ و به‌ويژه برگ‌هاي بزرگ با دمبرگ طويل (تيپ II ) در پشتيباني عملكرد دانه و روغن كلزا نقش قابل توجهي داشته باشند. بديهي است با تكرار آزمايش مي‌توان به ارقام سازگار براي توسعه كشت كلزا در اقليم‌هاي سرد كشور دست يافت.

To investigate association of some morphophysiological characteristics with seed yield and its components of oilseed rape varieties, a research was carried out at East Azerbaijan Agriculture and Natural Resources Research Center in 2005-2006. Experimental design was randomized complete block with four replications. Varieties under study showed significant differences in leaf area and leaf number per plant (typeI, II and total), leaf dry weight per plant, specific leaf weight, leaf temperature, seed oil percent, seed and oil yields. The results indicated that high yielding varieties possessed higher levels of leaf area (type II). SLMO46, Sunday, ARC-2, Opera and Ebonite had the higher seed yields than other varieties respectively. Sunday, Ebonit, SLM046, ARC-2 and Opera produced higher and Okapi, Sinatra, Regent×Cob, Geronima and Olpro lower oil yields. In this research, a positive and significant correlations were observed between seed yield with oil yield, leaf area type II, total leaf area, leaf dry weight, while a negative and significant correlation between seed oil and seed yield were seen. Correlations of oil yield with seed oil, seed yield, leaf dry weight and leaf area (typeI, II and total) were positive and significant. It seems that leaf area, especially larger leaves with longer petiole (type II), had important role in seed and oil yields. It can be concluded that replicating the experiment, would possibly result in recommending adaptable and high yielding oilseed rape varieties for cold climates of the country.