ارزيابي اثر تاريخ كاشت در تحمل به تنش سرماي ژنوتيپهاي گندم

Evaluation of sowing date on Environment Cold Tolerance in Wheat Genotypes

چكيده در اين آزمايش تحمل به سرماي15 ژنوتيپ گندم در شرايط مزرعه مورد مطالعه قرار گرفت. ارقام سايسون، مارتن، گاسكوژن،C -82-12، C-82-14، الوند، مهدوي، زرين، مرودشت، طوس، شيراز، پيشتاز، M-79-7، M-81-13و كوير بودند. پنج ژنوتيپ اول با تيپ پاييزه، پنج ژنوتيپ بعدي با تيپ بينابين و پنج ژنوتيپ آخر با تيپ بهاره بود.آزمايش به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در پاييز سال 1386-88 درمركز تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان غربي انجام شد .كاشت بر روي رديف هاي 3 متري و با تراكم 400 بذردر متر مربع انجام گرفت. نتايج تجزيه مركب براي تيمارهاي آزمايشي حاكي از آن است كه بين سه تاريخ كاشت همچنين بين ارقام، اثرات متقابل سال در تاريخ كاشت براي صفات ارتفاع بوته ، وزن هزار دانه ، عملكرد دانه ، ماده خشك كل و شاخص برداشت و صفت دانه در سنبله و تعداد سنبله در هر كرت اختلاف آماري معني داري وجود داشت(01/0 p < ). اما بين سه تاريخ كاشت و همچنين بين ارقام واثرات متقابل سال در تاريخ كاشت،تاريخ كاشت در رقم وسال در رقم صفاتي از قبيل تعداد دانه در سنبله ، تعداد سنبله در هر كرت ، اختلاف آماري معني داري وجود نداشت. نتايج تجزيه به مولفه هاي اصلي 3 متغيررا كه داراي مقادير بيشتر از 1 بوده كه آنها را به عنوان متغيير اصلي در نظر گرفته و اين مولفه ها جمعا 84/99 درصد تغيرات را توجيه مي كنند وبا توجه به بردارهاي مولفه اصلي بيشترين ضرايب مثبت به ترتيب مربوط به صفات تعداد سنبله در هر كرت، عملكرد ماده بيولوژيك كل، عملكرد دانه، ارتفاع بوته، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد سنبلچه در سنبله ميباشد. بنابراين ژنوتيپهايي كه بر اساس مولفه اصلي بيشترين مقادير را داشته باشند نسبت به سرما مقاومت بيشتري دارند و همچنين در اين آزمايش كمترين ضرايب منفي مربوط به صفت عملكرد ماده خشك كل و صفت ارتفاع بوته است و بر اين اساس ژنوتيپهاي M-79-7، سايسون، گاسكوژن و طوس بيشترين مقدار را از لحاظ مولفه اصلي داشتند.

Abstract: The aim of this research was to determine the effect of cold stress levels on growing period, yield and some yield components of 15-bread wheat (Triticum aestivum. L) cultivar grown Azerbaijan in Iran. Experiment was carried out in split plot on randomized complete block design with tree replications in two years 2009- 2010. Tree levels of cold stress were planted with the first of 22 October and the others followed by 30 days intervals. 15 cultivar (five genotypes with types winters names Sayson, Martin, Gaskogen, C-82-12, C-81- 14, 5 genotype with type intermediate including Alvand, Mahdavi, Zarrin, Marvdasht, Tous and five genotypes with type spring names Shiraz, Pishtaz, M-79-7, M-81-13 and Kavir) were the sub plot and cold stress level were the main plot . According to the results of two years. Cold stress had a significant effect on grain number per spike, plant high, 1000- kernel weight (1000-KW) and grain yield. Grain yield obtained from the first cold stress level, consequently the period of first cold stress level planting time and growth condition on the first cold stress treatment level was suitable for tillering that the variety have enough time to tiller their tolerance to cold stress and could be concluded as optimum sowing period for maximum grain yield for the region.