شرح صوري در حل مشكلات مثنوي

Formalistic Interpretation of Some Verses of Roomiʹʹs Masnavi

شرح و تفسير مثنوي جلال‌الدّين محمد مولوي سابقه‌اي ديرين دارد، اما نكته حايز اهميّت در شيوه‌ شرح اين تفاسير، گرايش عرفاني آنها در توضيح محتوايي ابيات است. در شيوه‌تفسيري كه براي تحليل يكي از مشكلات مثنوي در اين مقاله به كار گرفته شده است، كوشيده‌ايم تا حوزه معاني ابيات را از ميان مباحث برون‌متني نظير مباحث و مسايل عرفاني، به الفاظ آن محدود و مدلّل سازيم. در اين شيوه، مبناي معنايابي در شعر توجّه به صنايع ادبي و آرايه‌هاي زباني آن است. اين شيوه را براي به چالش كشيدن اين پيش‌فرض رايج در ميان مثنوي‌پژوهان كه لفظ و صورت در برابر انديشه بلند مولانا بي‌اعتبار و بي‌ارزش است، «شرح صوري» ناميده‌ايم. در اين شيوه بيش از هر چيز زبان مثنوي و شاعرانگي مولانا معيار شرح و توضيح ابيات قرار مي‌گيرد؛ معياري كه در فهم بهتر عرفان مولانا نيز مي‌تواند تاثير بسزايي داشته باشد.

Interpretation of Roomiʹs Masnavi has a long historical background. But the important point in the way these interpretations are explained is a kind of mystical tendency in content explanation of the poems. A difficulty that has come up in the interpretive method has been resolved in this article. To settle the difficulties, I have made an attempt in this paper to suggest a new interpretive way, based on which, the meaninf of each verse would limited as much as possible to its literal meaning. That is to say, the meaning of verses in this way would be explained correctly on the basis of figures of diction and poetic imagery. This method is called “formalistic interpretation” to challenge the presupposition common among the interpreters of Roomi that the literal and formal aspect of the language has not been important comparing to the precious thoughts of Roomi. In this method, the main criterion for interpretation and explanation of the poems of Roomi is the language of Masnavi and the power of Molana as a poet, a criterion that can be too influential in understanding the mysticism of Molana.