بررسي سِيرِ آرا و عقايدِ اهل تصوف درباره نظريه «بدايه الاوليا ، نهايه الانبيا »

Theory of Badayat ol Owlia, Nahayat al Anbia in Islamic Mysticism

بنيادي‌ترين اصل و مهم‌ترين مساله در تصو?ف و عرفان اسلامي، موضوعِ ولايت و شناختِ ولي? است. اكثرِ قريب به اتفاقِ موضوعاتي كه در عرفانِ اسلامي مجالِ طرح و بررسي يافته‌اند، برحولِ محورِ ولايت شكل گرفته و تكامل پيدا كرده‌اند. از زماني كه تصو??ف از مرحله زهد وارد مراحلِ پيچيده‌ترخود شد، بحث درباره ولي?? و مقامِ ولايت هم روي در رشد و كمال نهاد. در طول تاريخِ عرفان و تصو??ف اسلامي، مباحثي گوناگون و حاشيه‌هاي متعدد درباره موضوع ولايت و شخصيّتِ وليشكل گرفته است. اين مباحث در برخي موارد بسيار جنجال برانگيز شده و براي چندين قرن ذهنِ صاحبان انديشه را به خود مشغول ساخته بودند. يكي از اين مسايل مورد نزاع، نظريه «بدايه الاوليا ، نهايه الانبيا » است. اين نظريه، بيان‌كننده برتري مقامِ ولايت بر مقامِ نبوّت است؛ و به ظاهر، در مقابلِ نظريه «نهايه الاوليا ، بدايه الانبيا » كه بيان كننده برتري مقامِ نبو?ت بر مقامِ ولايت است، قرار دارد. در اين مقاله، ضمن نشان دادنِ سيرِ تاريخي و فرايندِ شكل‌گيري اين نظريه، به بررسي عقايد و آرايِ دو گروه درگير در اين نزاع فكري نيز توجه شده است. از ديگر مواردِ مورد نظر در اين مقاله، تبيينِ چگونگي برقراري پيوند ميان طرفداران هر دو گروه و توضيح درخصوصِ استدلال‌هاي مطرح شده براي پايان بخشيدن به اين نزاع عقيدتي است.

The fundemental and most important issue in Sufism and Islamic mysticism is welayah and knowing wali. Nearly all of the subjects in Islamic mysticism are formed and developed in relation to the problem of welayah. Questions and discussions about wali and walayah has became more salient and complicated as Sufism moved from mere worshiping stages into more complicated phases. Over time, different and additional issues have emerged about walayah some of them have really been controversial among scholars for several centuries. One of these controversial issues is the theory of “badayat-ol- owlia, nahayat- al- Anbia”. In this theory the superiority of walayah over nabovah (prophethood) is the key proposition. It seems that, this theory stands against the theory of “nahayat- al- owlia, badayat- ol- anbia”, in which nabovah has superiority over welayah. In this article, in addition reviewing the history and the way of formation of this theory we study ideas provided by both groups about these concepts. In an attempt to put an end to the controversies, we also try to provide a kind of explanation for the relation between the followers of the two views.