نقش زنان در بسط فرهنگ محرم و سوگواري در عصر ناصري

The Role of Women in Extension of Muharram Rituals at Naseeruddin Shahʹʹs Period

عصر ناصري در تاريخ معاصر ايران نقطه عطفي در بيداري افكار، توسعه علوم، و رسوخ انديشه‌هاي نوين، و به تبع آن گسترش فعاليت‌هاي عمومي، به‌شمار مي‌رود. با اين حال زنان همچنان از حضور و نقش‌آفريني درخور توانايي خود بي‌بهره بوده‌اند. آنان كه بنا به دلايل تاريخي، فرهنگي، سياسي، و نيز ديني كم‌تر امكان بروز و ظهور اجتماعي داشتند، با ورود به عرصه‌هاي فرهنگ مذهبي و سنت‌هاي اجتماعي نقش‌آفرين شدند. در اين دوره سنت‌ها و آيين‌هاي مذهبي از گستردگي و فراگيري برخوردار شدند و همين امر به زنان فرصتي داد كه به ‌رغم موانع فرهنگي، تمدني، و مذهبي به اين عرصه وارد شوند و گذشته از مقابله با محدوديت‌ها نقشي در بسط و توسعه مراسم مذهبي ايفا كنند. نقش‌آفريني زنان و اثرگذاري آنان در فولكلور، به ‌ويژه در ايام محرم و بسط آن در دوره‌هاي بعدي، از مسايل درخور توجه در اين دوره است. زنان كه در نگره حاكم بر انديشه مردم، به‌ويژه در زندگي شهري، عنصري درجه دوم شمرده مي‌شدند از فرصت‌هاي پيش‌آمده براي حضور و نقش‌آفريني استفاده كردند و به تشكيل، مديريت، و اجراي برخي از آيين‌ها و مراسم برخاستند. اين‌كه به‌راستي چه ميزان در اين حوزه توفيق يافتند و از چه راه‌ها و ابزارهايي در اين راستا ياري جستند و تبعات حضورشان چه بود، در اين مقال به بحث گرفته مي‌شود. اساس رويكرد مقاله آن است كه زنان با برگزاري مراسم محرم و سوگواري‌ها يا تامين مخارج آن و نيز با برگزاري تعزيه و نذري‌دادن بر ضرورت حضور اجتماعي خود مهر تاييد زدند، چنان‌كه زمينه‌هاي بازنگري‌هايي را در نگاه مردانه به آيين‌ها فراهم ساختند.

Naseeruddin Shahʹs period, is a turning point in history of awakening of Iranians and extension of sciences and penetration of new thoughts, and therefore expansion of public affairs. Even though, women couldnʹt play their role appropriately yet. Religious rituals and costumes caused they entered to cultural and religious affairs in spite of all of obstacles. We see this especially in Muharram’s period and the mourning rituals relevant to it. Even though they have been considered as second gender, use the opportunity to play their role in managing this rituals. Here, we try to evaluate the degree of their success.