تنوع گونه‌اي شكارگرهاي Heteroptera و تغييرات دوره‌اي جمعيت آنها در مزارع برنج مازندران

Species Diversity and Population Fluctuation of Heteroptera Predators in Rice Fields of Mazandaran Province, Northern Iran

چكيده سن‌هاي شكارگر (Heteroptera) از جمله دشمنان طبيعي كارآمد در اغلب اكوسيستم‌هاي زراعي مي‌باشند كه نقش بسيار مهمي در برنامه‌هاي كنترل بيولوژيك و طبيعت دارند. بر اين اساس و با توجه به اهميت برنج به عنوان يك محصول غذايي اساسي در ايران و نيز وجود طيف وسيعي از انواع آفات در مزارع برنج شمال ايران، تنوع گونه‌اي و تغييرات جمعيت اين گروه از شكارگران در مزارع برنج مازندران طي سال‌هاي 1384 و 1385 بررسي شد. بر اساس نتايج اين پژوهش، بيست گونه سن شكارگر از مزارع برنج مازندران جمع‌آوري گرديد كه از اين ميان هشت گونه شامل Oncocephalus pilicornis Reuter، Oncocephalus plumicornis (Germar)، Reduvius pallipes Klug، Rhynocoris iracundus (Poda) و Coranus cf. niger Rambur از خانواده‌ي Reduviidae و گونه‌هاي Stenodema calcaratum (Fieb.)، Orthotylus flavosparsus (C.Sahlb.) از خانواده‌ي Miridae و گونه‌يBrachynema puncticornis Rt. از خانواده‌ي Pentatomidae گزارش جديدي براي فون ايران مي‌باشند. نتايج بررسي‌هاي مربوط به فراواني دوره‌اي جمعيت سن‌هاي شكارگر در مزارع برنج نشان داد كه انبوهي جمعيت اين شكارگران در طول فصل زراعي به‌طور تدريجي در حال افزايش است ولي مصرف حشره‌كش‌ها موجب ايجاد تلفات شديدي در جمعيت آنها مي‌گردد. همچنين نتايج نمونه‌برداري‌ها از تغييرات جمعيت سن‌هاي شكارگر در ساعات مختلف روز نشان داد كه حداكثر فعاليت روزانه اين حشرات در حدود ساعات 10 صبح و حدود 18 عصر صورت مي‌گيرد و اين شكارگران در ساعات 12 الي 16 بعد از ظهر به دليل گرما و رطوبت بالاي مزارع برنج به زير بوته‌ها و نيز لابلاي علف‌هاي هرز حاشيه‌ي مزارع پناه مي‌برند. نتايج بررسي‌هاي مربوط به تراكم جمعيت سن‌هاي شكارگر روي سه رقم فجر، خزر و نعمت نشان داد كه بالاترين تراكم سن‌ها روي رقم فجر بدست آمد و اختلاف معني‌داري بين دو رقم خزر و نعمت مشاهده نگرديد. با توجه به اينكه رقم فجر جزو ارقام حساس برنج به كرم ساقه‌خوار برنج محسوب مي‌شود و تراكم جمعيت آفت روي آن بيشتر از ساير ارقام مي‌باشد، به همين دليل جمعيت بالاتري از سن‌هاي شكارگر به جهت فراواني طعمه روي اين رقم مشاهده گرديد.

Abstract The predator bugs (Heteroptera) are one of the powerful natural enemies in almost agro-ecosystems which have important role in biological control programs. In attention to presence of diverse pests in rice fields and importance of this crop as the main food in Northern Iran, species diversity and population fluctuation of predator bugs were studied in rice fields of Mazandaran province through 2005 - 2006. In a total, 20 species of predator bugs were collected and identified from rice fields of Mazandaran province. Of the collected species, eight species including, Oncocephalus pilicornis Reuter, Oncocephalus plumicornis (Germar), Reduvius pallipes Klug, Rhynocoris iracundus (Poda) and Coranus cf. niger Rambur of family Reduviidae, Stenodema calcaratum (Fieb.), Orthotylus flavosparsus (C.Sahlb.) of family Miridae, and Brachynema puncticornis Rt. of family Pentatomidae are newly recorded from Iran. The results of population fluctuation indicated that the density of predator bugs increases through the crop season gradually, but application of insecticides causes damage to the density population severely. Also, the population density of predator bugs was varied through a day; the most abundant of population was obtained in hours 10 and 18, because of moderate climate. These beneficial insects rest beyond the rice seedlings and among the weeds around the fields through the hours 12 - 16, because of high temperature and humidity in rice fields. The results of population density of predator bugs on three rice varieties including, Fajr, Khazar, and Nemat indicated that highest density was obtained from Fajr and there was not significant difference between the two other varieties. Since the Fajr is a sensitive variety to C. suppressalis and the pest population density on it is higher than other studied varieties, there is higher density of heteropteran predators on this variety than the two others.