فلسفه براي كودك در حكمت متعاليه (نامي نو براي شيوه‌هاي كهن)

Philosophy for Children in the Transcendent Philosophy: A New Name for Ancient Methods

اتكا به شيوه‌هاي غربي در آموزش فلسفه يا روش فلسفي به كودكان هرچند در جاي خود سودمند است ولي اطلا‌ق آن در فرهنگ و جامعه اسلا‌مي ـ‌‌ايراني رسا و بسنده نيست و چه بسا پيامدهايي معكوس و نامانوس ببار آورد. مسيله اصلي مقاله حاضر اين است كه آيا ميتوان چيزي بنام «فلسفه و كودك» را در حكمت متعاليه جستجو كرد و يافت يا اينكه فلسفه براي كودكان يكي از روشهاي نوين امروزي است كه اطلا‌ق آن بر حكمت و فلسفه قدما و حكماي ما جايز نيست و هدف سودمندي را بر نمي‌آورد؟ شايد اين مقاله نخستين جستاري باشد كه تاكنون مسيله را از اين چشم‌انداز مينگرد و ميكوشد با اتكا به حكمت متعاليه به كندو كاو و جستجو در آن بپردازد. با اينهمه، مقاله حاضر، تنها درآمدي به مسيله فلسفه و كودك در سنت اسلا‌مي‌ـ ايراني بشمار مي‌رود. بيگمان «فلسفه و كودك» بمعناي آموزش انديشه‌هاي فيلسوفانه و متخصصانه به كودكان نيست. بعبارت ديگر، فلسفه و كودك گونه‌يي شيوه آموزش و پرورش است كه به طريقه‌ها و شيوه‌هاي فلسفيي همچون گفتگوي سقراطي، شك‌ورزي، تفكر انتقادي و تجزيه و تحليل منطقي تكيه ميكند. حكمت متعاليه، فلسفه‌يي است كه بر سه پايه عقل، شهود (عرفان) و نقل (قرآن) استوار شده است. حقيقت امر اين است كه براي آموختن و آموزاندن حكمت متعاليه، «پرورش» بر «آموزش» تقدم دارد. حكمت متعاليه مبتني بر گونه‌يي شيوه زيست ديني است. شيوه زيست غربي ‌ـ‌يوناني به هيچ روي برتر‌يي بر اين شيوه زيست ندارد. بعبارت ديگر، شيوه زيست حكمت متعاليه مبتني بر قواعد، قوانين، معيارها و محكهايي است كه تنها در درون همان شيوه زندگاني قابل فهم و دركند و سازگاري دروني دارند و مقايسه آن با ديگر شيوه‌ها قياس مع‌الفارق است. از اينرو شيوه‌هاي كار، قواعد و دستورالعملهاي فلسفه و كودك را نه تنها ميتوان از حكمت متعاليه ملا‌صدرا و اساساً از سنت فلسفي اسلا‌مي ـ‌ايراني برآورد بلكه استخوانبندي و پيرنگ اين دستورالعملها از پيش در سنت فلسفي ايراني و بويژه فلسفه ملا‌صدرا و حكمت متعاليه، برجاست. اين استخوانبندي تنها نيازمند پيكربندي، گسترش و پرورش است.

Reliance on Western methods in teaching philosophy or philosophical methods to children, although useful in its own place, is not much appropriate in the Iranian-Islamic culture and society and might result in some inverse and unfavorable consequences. The main problem tackled in this paper is if we can find anything called “Philosophy and Children” in the Transcendent Philosophy, or if philosophy for children is a modern method the application of which to the wisdom and philosophy of early scholars is not permissible and does not result in useful outcomes. Undoubtedly, “philosophy and children” does not mean the teaching of philosophical ideas to children. In fact, it is a method of teaching and training that relies on certain philosophical methods and approaches such as “Socratic dialog”. The Transcendent Philosophy is based on the intellect, intuition, and tradition. The truth is that in the learning and teaching of this school, “training” is prior to “teaching”. The Transcendent Philosophy is based on a kind of religious way of living. The Western–Greek way of life is by no means superior to this method of living. In other words, the way of life in the Transcendent Philosophy is based on a series of principles and rules that are only meaningful and conceivable within the framework of the same way of life. In fact, comparing it with other methods is a false analogy. Therefore, the instructions of “philosophy and children” can only be derived from Mulla Sadra’s Transcendent Philosophy, in particular, and Iranian-Islamic philosophy, in general.