ظرفيتها و موانع فلسفه اسلامي براي تربيت كودك

Potentials of Islamic Philosophy for Child Training and the Obstacles before it

پرسش مقاله حاضر اين است كه فلسفه اسلا‌مي، چه ظرفيتهايي را براي تربيت از كودكي پيشنهاد ميدهد؟ اگر چنين ظرفيتهايي در تاريخ فلسفه اسلا‌مي، آشكارا بكار گرفته نشده است، آيا ميتوان از موانعي نام برد كه كار تربيت را بر فلسفه مسلمانان دشوار كرده است؟ بنابرين نوشتار حاضر به دو سوي ايجابي و سلبي فلسفه اسلا‌مي در قبال موضوع كودك و تربيت از كودكي ميپردازد و استدلا‌ل ميكند كه موانعي چند، امكان پرداختن فلسفه اسلا‌مي به موضوع كودك و تربيت از كودكي را دشوار ساخته است؛ يكي به تعريف فلسفه در سنت فكري مسلمانان مربوط ميشود. بطور سنتي، تعريفي كه فلا‌سفه از فلسفه داشته‌اند و تعريف غالب نيز بوده است، امكان مسيوليت اجتماعي و تربيتي از آن را سلب كرده است. دوم، به ماهيت انحصار عقل نزد فيلسوفان باز ميگردد؛ در حالي كه انديشه اجتماعي و تربيتي متضمن نوعي برخورداري افراد مدني از موهبت عقل است، در متون فلسفي اسلا‌مي تعقل و بعبارتي فلسفه‌ورزي، طبقاتي ديده شده است. سوم، عدم پايبندي فيلسوفان اسلا‌مي به ايده مدني‌الطبع بودن انسان است كه كار تربيت و امكان پرداختن به موضوع كودك را از آنان دريغ داشته است. با اين حال، همين فلسفه از زوايايي چند، داراي ظرفيتهايي براي اين مهم نيز هست كه از آن جمله ميتوان به آموزش استدلا‌ل و تفكر انتقادي از يكسو و زيست حكيمانه از سوي ديگر اشاره كرد. اين نوع اخير همان فلسفه بمثابه تجربه است كه حكيمانه زيستن را پيش‌ ميكشد. در اين راستا فيلسوف در ميان جامعه و بويژه در بين كودكان ميرود و يافته‌هاي فلسفي خود را بسان تجربه‌يي زيسته به آنان منتقل ميكند.

This paper intends to provide answers to the following questions: 1) What are the potentials of Islamic philosophy for child training? and 2) If these potentials have not been openly used in the history of Islamic philosophy, what are the obstacles that stand in the way of training in this school? Therefore, in this paper, the writer deals with the two affirmative and negative dimensions of Islamic philosophy concerning the subject of children and training during childhood and brings some arguments demonstrating the existence of the obstacles that impede the treatment of children and training during childhood in Islamic philosophy. One of them stems from the definition of philosophy in Muslim’s intellectual tradition. Traditionally, philosophers’ definition of philosophy, which was also the dominant definition, denies the possibility of social and educational responsibilities to it. The second obstacle is related to the nature of limiting the intellect to philosophers. While in social and educational philosophy it is indicated that normal people also enjoy the gift of the intellect, in the texts of Islamic philosophy, we observe that intellection and, in a sense, philosophizing is exclusively for a specific group of people. Moreover, philosophers’ lack of belief in the idea that human beings are civil by nature has denied to them the responsibility of training children and the possibility of dealing with the subject of children. Nevertheless, the same philosophy has certain potentials for such important tasks from some angles. In this regard, we can refer to the teaching of reasoning and critical thought, on the one hand, and living a philosophical life, on the other. The latter is the same as philosophy as experience, which suggests living like a philosopher. Following this line, the philosopher goes into the society, particularly among children, and transfers his philosophical findings to them as a living experience.