نقد نقد؛ جاودانگي نفس در حكمت متعاليه

A Critique of a Critique:Immortality of the Soul in the Transcendent Philosophy

يكي از مسايل مهم در فلسفه اسلامي و بطور خاص حكمت متعاليه، مسيله جاودانگي نفس است. بسياري از فيلسوفان پيش از ملاصدرا براهيني در اثبات اين مسيله ارايه نموده‌اند. ملاصدرا نيز ضمن پذيرش برخي از استدلالهاي حكيمان پيشين، آنها را براهيني كامل و كافي ندانست و خود بر اساس برخي از مباني حكمت متعاليه همچون حركت جوهري‌ ‌و حدوث جسماني و بقاي روحاني نفس‌ ‌توانست ديدگاه جامعتري نسبت به پيشينيان ارايه نمايد و اشكالات برخاسته از استدلالهاي آنها، از جمله اشكالِ «اجتماع حدوث نفس با جاودانگي آن» را برطرف نمايد. با وجود اين، ديدگاه ملاصدرا از جانب برخي از معاصران مورد نقد و اشكال قرار گرفت كه در بعضي موارد، برخاسته از برداشتهاي نادرست نسبت به مباني حكمت متعاليه است. در اين نوشتار ضمن ارايه ديدگاه ملاصدرا به بررسي و نقد اين اشكالات ميپردازيم.

One of the important problems of Islamic philosophy, in general, and the Transcendent Philosophy, in particular, is the problem of the immortality of the soul. Many of the philosophers preceding Mulla Sadra presented some arguments on demonstrating this issue. While accepting some of these arguments, Mulla Sadra considered them incomplete and insufficient. Therefore, based on some of the principles of the Transcendent Philosophy, such as the trans-substantial motion, corporeal origination, and spiritual subsistence, he managed to provide a more comprehensive view than those of his predecessors. As a result, he could remove some of the shortcomings rooted in their arguments, such as the problem of the “co-existence of the origination of the soul with its immortality”. However, Mulla Sadra’s view has been criticized by some contemporary philosophers who have misunderstood some of the principles of the Transcendent Philosophy. In this paper, while elaborating Mulla Sadra’s view in this regard, we will explore and criticize the objections raised against it.