سازگاري دروني انديشه ملاصدرا درباره نحوه حدوث نفس

Internal Consistency of Mulla Sadra’s Philosophy Concerning the Mode of the Createdness of the Soul

ملاصدرا در باب نفس و تحقق آن در عالم ماده دو بيان متفاوت دارد. در بيان نخست اولاً نفس را حادث دانسته و ثانياً آن را در هنگام حدوث، جسماني ميداند كه طي حركت جوهري به تجرد ميرسد. اما بيان ديگري نيز دارد كه كمتر به آن توجه شده است. او در اين بيان، نفس را در هنگام حدوث، مجرد و حادث مع البدن ميخواند و حتي در برخي عبارات تصريح ميكند كه نفس قبل از بدن تحقق دارد و بگونه‌يي سخن ميگويد كه قِدَم نفس از آن برداشت ميشود. عدم نگاه جامع به مجموعه آموزه‌هاي حكمت متعاليه باعث خواهد شد كه ملاصدرا را به تناقضگويي متهم كنيم. اما با نگاه كلي به شبكه آموزه‌هاي صدرايي درمي‌يابيم كه اين دو بيان نه تنها با يكديگر سازگارند، بلكه حكايتگر انسجام دروني نظام حكمت متعاليه ميباشند، بگونه‌يي كه در نظر گرفتن هر دو سخن ملاصدرا در اين زمينه، ما را به دركي عميقتر از مسيله نفس و نحوه تحقق آن در عالم ماده ميرساند. سازگاري اين دو بيان از نحوه حدوث نفس، وقتي نمايان ميشود كه به ارتباط قوس صعود و نزول و نيازمندي متحرك در حركت جوهري به دريافت كمالهاي جديد از علل عاليه و همچنين به تحقق وجود معلولها در وجود علت به وجود واحد جمعي توجه شود.

Mulla Sadra has two different views regarding the soul and its realization in the physical world. In the first one, he not only considers the soul to be created but also maintains that it is corporeal in its origination but becomes spiritual later through its trans-substantial motion. In his second view, which has remained unnoticed, he declares that the soul is immaterial in its origination but is created with the body. He even stipulates in some of his statements that the soul is realized before the body and speaks in a way as if it is pre-eternal. The lack of a comprehensive look at the overall collection of the teachings of the Transcendent Philosophy might lead some to accuse Mulla Sadra of having contradictory ideas. However, a complete review of the network of Sadrian theories not only indicates that these two views are consistent with other, but also reveals the internal cohesion of the school of Transcendent Philosophy. In fact, taking both of Mulla Sadra’s views regarding the createdness of the soul into consideration contributes to a deeper understanding of the problem of the soul and the way of its realization in the world of matter. The consistency of these two views of the mode of the createdness of the soul will be revealed when attention is paid to the relationship between the arches of ascent and descent, the dependence of the moved in the trans-substantial motion on receiving new perfections from supreme causes, and the actualization of the existence of effects in the existence of the cause through a single existence.