تفكر خارجي‌گري در سيستان و بررسي علل ناپايداري آن

A Review of the Reasons behind Instability of Khawariji Thought in Sistan

خوارج به‌عنوان يكي از گروه‌هاي موثر در حوادث قرون اوليه هجري، براي نخستين بار در دوره خلافت امام علي(ع) و در جنگ صفّين به‌عنوان يك فرقه مستقل پديدار گشتند و به مخالفت با حكميت برخاستند. با انتقال خلافت به امويان، خوارج قيام‌هاي متعددي بر ضد بني‌اميه برپا كردند. به همين سبب، تحت تعقيب حكام اموي قرار گرفتند و به‌ناچار فعاليت‌هاي خود را به مناطق دور از مركز خلافت ازجمله مناطق جنوب شرقي ايران و سيستان انتقال دادند. خوارج كه در سيستان به كمك مردم بومي اين منطقه حدود سه قرن فعاليت‌هاي نظامي خود را در برابر امويان و عباسيان ادامه دادند؛ اما در نهايت نتوانستند موجوديت خود را در اين منطقه تداوم بخشند و در ميان بوميان استحاله شدند. پرسش اساسي اين است كه چرا تفكر خارجي‌گري در سيستان پايدار نماند؟ به نظر مي‌رسد، عوامل ناكامي ايشان عبارتند از: رويه خشونت و ترور خوارج، سركوب آنها توسط امويان، تقدم بازوي مبارزاتي خوارج بر بازوي عقيدتي آنها و ناتواني خوارج در همسويي با فرهنگ بومي سيستان.

Kharijites were an influential group in the events of first centuries (ʹAHʹ), which was first developed as an independent sect during Imam Aliʹs Caliphate and the battle of Siffin and opposed the idea of going to arbitration. When ʹUmayyads took Caliphate, Khawarij sparked many uprisings against them, so they were being sued by ʹUmayyad rulers. This made them relocate their activities in some regions far away from the center of Caliphate, including north west of Iran and Sistan. With the help of the local people of this region, Khawarij continued their military operations against ʹUmayyads and ʹAbbasids for about three centuries. At the end, they could not maintain their consistency and, as a result, transmuted into local people. The main question is: why did Khawariji ideas not last in Sistan? The reasons behind their failure in this regard seem to be: their use of violence and terror, their being subject to suppression by ʹUmayyads, superiority of their combating wing over their ideological wing, and their inability to conform to the native culture of Sistan.