مقايسه خصوصيات مورفولوژيك مرتبط با عملكرد لاين هاي اميد بخش برنج (Oryza sativa L.)

Investigation of Morphological Traits Related to Yield of Rice (Oryza Sativa L.) Promising Lines

جهت تعيين مهم‌ترين خصوصيات مورفولوژيك موثر بر عملكرد دانه برنج، آزمايشي در سال زراعي 1389 در مزرعه پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه شامل 27 لاين اميدبخش برنج و دو رقم والديني شاهد به نام هاي سنگ طارم و ديلماني بود. در اين آزمايش صفاتي از قبيل ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، طول و عرض برگ پرچم، طول خوشه، تعداد خوشچه اوليه و ثانويه، طول و عرض دانه، تعداد كل دانه در خوشه، تعداد روز تا 50 درصد گلدهي، محتوي كلروفيل، مساحت برگ پرچم، تعداد دانه پر در خوشه و عملكرد دانه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي برنج از نظر تمامي صفات مورد مطالعه داراي اختلاف معني‌دار در سطح احتمال يك درصد بودند. در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي لاين هاي شماره 17 و 7 بالاترين عملكرد دانه (به ترتيب با 5/7 و 9/6 تن در هكتار) و تعداد هفت لاين از جمله لاين 10 كمترين عملكرد دانه (5/3 تن در هكتار) را به خود اختصاص داد. تجزيه همبستگي صفات نشان داد كه عملكرد با ارتفاع بوته رابطه منفي و با تعداد پنجه بارور رابطه مثبت دارد. تجزيه خوشه اي، لاين ها ي برنج مورد مطالعه را در سه گروه مختلف قرار داد كه گروه سوم با سه لاين (لاين هاي2، 7 و 17) در گروهي جدا از شاهد يا متفاوت از والدين قرار گرفتند و از نظر عملكرد دانه از شاهد بهتر بودند. همچنين در مطالعه تجزيه عليت نشان داد كه پنجه بارور داراي اثر مستقيم و بالا (394/0) و اثر غيرمستقيم مثبت از طريق سطح برگ پرچم (41/0) روي عملكرد دانه بود. اين صفت نيز به دليل معني دار بودن همبستگي فنو تيپي آن با عملكرد دانه مي تواند به عنوان دومين معيار گزينش مطرح باشد.

To determine the most important morphological characteristics affecting the yield of rice, experimental farm in 2010 at Sari of Agricultural Sciences and Natural Resources University based on a randomized complete block design with three replications were conducted. Studied genotypes were included 27 promising lines of rice and two parental varieties of rice, namely Sange Tarom and Daylamani. In this experiment, traits such as plant height, fertile tillers, flag leaf length and width, panicle length, number of primary and secondary spicklets, grain length and width, number of filled grains per panicle and grain yield were studied. Analysis of variance showed that rice genotypes were different (p < 0.01). Line7 and Line17 had the highest yield (7.485 and 6.952 ton/ ha) and 7 lines such as Line10 had the lowest yield (3.477 ton.ha-1) respectively. Correlation analysis showed that the yield negatively correlated with plant height (r = -0.35) and positively correlated with fertile tiller number (r = 0.22). Cluster analysis classified studied rice lines into three groups in which the third group with three lines (lines of 2, 7 and 17) in a separate group from controls parents. These lines had good performance in terms of grain yield and yield components. Mean while, path analysis indicated that fertile tiller had a significant direct (0.394) and indirect (0.41) effects via leaf area on grain yield. Therfore, this trait along with plant height could be recommende for selection of rice promising lines.