اثر رهاسازي اراضي بر تغييرات نفوذ آب به خاك

Effect of land abandonment on variation of soil water infiltration parameters

پارامترهاي نفوذ آب به خاك از مهم تريـن شاخص هاي ارزيـابي كيفيت خاك مي باشند. نفـوذ آب به خاك يكي از ويژگي هاي كليدي در طراحي سامانه هاي آبياري، پژوهش هاي هيدرولوژي، مديريت منابع آب و حفاظت خاك، طراحي و اجراي پروژه‌هاي زهكشي و كنترل فرسايش خاك در حوضه هاي آبخيز است. هدف از اين پژوهش، بررسي اثر رهاسازي اراضي بر پارامترهاي نفوذ آب به خاك در مراتع نيمه استپي كرسنك واقع در استان چهارمحال و بختياري بود. براي اين منظور، در پنج كاربري شامل مرتع، كشاورزي، رهاسازي 5-3 سال، رهاسازي 15-10 سال و رهاسازي بالاي 25 سال نفوذ آب به خاك در شش تكرار به روش نفوذ سنج مكشي اندازه‌گيري شد. نتايج پژوهش نشان داد كه رهاسازي اراضي كشاورزي از طريق افزايش ماده آلي خاك، افزايش پايداري ساختمان خاك، بازآرايي ذرات خاك در راستاي پايدارتر شدن منافذ طبيعي موجود در خاك و در نتيجه افزايش پيوستگي منافذ خاك بر پارامترهاي نفوذ آب به خاك تاثيري معني‌دار و مثبت دارند. ميانگين هدايت آبي اشباع مزرعه اي در مرتع (4/7 ميلي متر در ساعت) بيشتر از زمين كشاورزي (4/4 ميلي متر در ساعت) بود. همچنين ضريب جذب نيز كاهش 30 درصدي را در زمين كشاورزي نسبت به مرتع داشت. ليكن در نتيجه رهاسازي اراضي كشاورزي و استقرار مجدد پوشش گياهي، تشكيل و بازيافت خاكدانه هاي درشت و افزايش پايداري خاكدانه ها، بهبود نفوذ آب به خاك در منطقه را به دنبال داشته است. بر اين اساس هدايت آبي اشباع پس از 25 سال رهاسازي، از 38/4 به 09/6 ميلي متر در ساعت رسيده است.

Infiltration parameters are the most important indicators of soil quality. Soil water infiltration is one of the key properties for designing irrigation systems, hydrological studies, water resources management, drainage projects and soil conservation practices in watershed scale. The objective of this study was to investigate the effect of land abandonment on infiltration parameters in semi-stepped rangelands located in Karsanak, Chahar Mahal va Bakhtiari province, Iran. For this purpose, five types of land uses including pasture, agriculture, 3-5, 10-15 and 25 years-long abandonment were selected and the infiltrated water was measured in six replicates by tension infiltrometer apparatus. The results indicated that land use changing led to reduce soil organic matters, soil aggregate stability, soil pores connectivity and to disarranging soil natural pores. Consequently, the negative and significant effect of land use changing on parameters of water infiltration was deduced. Average saturated hydraulic conductivity in pastures (7.4 mm/h) was almost twice of that for agricultural land use (4.4 mm/h). In addition, the sorptivity experienced 30 percent reductions in agricultural lands compared to pastures. However, because of the land abandonment i.e. restoration of vegetation and macro aggregate formation and increasing aggregates stability, the infiltration process was improved such that saturated hydraulic conductivity of the 25 years-long abandonment improved from 4.38 to 6.09 mm/h.