ارزيابي صفات مورفولوژيك ارقام كنجد (Sesamum indicum L.) در شرايط تنش كم آبي با استفاده از تجزيه به عامل ها

tudy of Sesame (Sesame indicum L.) Cultivars based on Morphological Characteristics Under Water Deficit Stress Condition Using Factor Analysis

به منظور گروه بندي ارقام كنجد از نظر صفات مورفولوژيك تحت شرايط تنش كم آبي با استفاده از تجزيه به عامل ها، آزمايشي به صورت طرح كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 88-1387 در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي پارس آباد اجرا گرديد. در اين آزمايش آبياري به عنوان عامل اصلي در سه سطح (100 (شاهد)، 75 و 50 درصد نياز آبي گياه) و ده رقم كنجد به عنوان عامل فرعي مورد بررسي قرار گرفت. براي محاسبه نياز آبي كنجد از نرم افزار CROPWAT (روش پنمن- مانتيث) مطابق روش فايو-56 استفاده شد. نتايج حاصل نشان داد كه بين سطوح آبياري و رقم ها از نظر كليه صفات مورد مطالعه اختلاف معني دار وجود داشت. مقايسه ميانگين ها نشان داد كه در اثر تنش كم آبي، عملكرد و اكثر صفات مورد مطالعه كاهش مي يابد. در اكثر صفات، بيشترين مقدار در تيمار آبياري كامل بدست آمد. در تيمار آبياري به مقدار 50 درصد نياز آبي، صفات مقدار كلروفيل برگ، طول ريشه، تعداد انشعابات ريشه و نسبت طول ريشه به ارتفاع بوته بيشترين مقدار را داشت. ارقام كرج1، اولتان، ناز چند شاخه و IS در اكثر صفات در شرايط تنش و بدون تنش، برتر از ارقام ديگر بودند. در تجزيه به عامل ها در شرايط بدون تنش و تنش 5 و 4 عامل اول به ترتيب 36/91 و 52/89 درصد از تغييرات صفات را توجيه كردند. گروه بندي ارقام كنجد بر اساس اولين و دومين عامل در شرايط بدون تنش نشان داد كه ارقام كرج1، اولتان و ناز چندشاخه بهتر از ارقام ديگر بودند و در شرايط تنش، ارقام كرج1 و اولتان به عنوان ارقام متحمل به تنش كم آبي و داراي خصوصيات مورفولوژيك مطلوب گروه بندي شدند.

In order to evaluation sesame cultivars based on morphological characteristics under water deficit stress condition using factor analysis, an experiment was conducted as a split plot based on randomized complete block design with three replications during 2009 in Research Center of Agriculture and Natural Resources in Parsabad. In this experiment, irrigation as the main factor at three levels (50, 75 and 100 percent of crop water requirement) and ten sesame cultivars as the sub-factor were studied. The water requirement of sesame was calculated using CROPWAT software (Penman-Monteith method) according to FAO-56. Results showed significant differences between the cultivars and the irrigation levels for all studied traits. Interaction between cultivars and irrigation levels was significant for some of traits. Comparisons of means showed that in water deficit condition, yield and all of traits reduced. In all traits the greatest amounts observed in complete irrigation treatment. In 50 percent of water requirement treatment, amount of leaf chlorophyll, root length, root branches and root length/plant height ratio were greater than other treatments. The Karaj1, Ultan, Naze and IS cultivars were better than other cultivars in stress and non stress condition. In factor analysis 5 and 4 first factors in non stress and stress condition explained 91.36 and 89.52 percent of trait variance, respectively. Grouping of sesame cultivars based on first and second factors in non stress conditions showed that Karaj1, Ultan and Naze cultivars were better than other cultivars. Also, in stress conditions Karaj1 and Ultan cultivars grouped as water deficit stress and better cultivars.