بررسي عوامل موثر در هيدروژيوشيمي منابع آبي شهر مرند با هدف حساسيت سنجي و ارزيابي كيفي آب زيرزميني

The Study of Hydrogeochemical Factors and Processes in the Marand City Water Resources : Aiming to Groundwater Susceptibility and Quality Evaluation

آبهاي زيرزميني تنها منبع اصلي آب براي مصارف شرب، كشاورزي و صنعتي در شهرستان مرند مي باشد و اهميت حياتي آن موجب مي شود تضمين كيفيت آب بطور جدي مورد توجه قرار گيرد. در اين مطالعه، به منظور ارزيابي كيفيت شيميايي و براي بررسي عوامل و فرايندهاي موثر در هيدروژيوشيمي آب زيرزميني از داده هاي مربوط به دو دوره نمونه برداري (بهار و تابستان) استفاده شده است. با انجامِ تحليل آماري چندمتغيره (روش عاملي)، سه عامل موثر در تركيب آب زيرزميني استخراج گرديد. طبق نمودار خوشه اي بين يونهاي بي كربنات و منيزيم در آب زيرزميني بيشترين تشابه وجود دارد. با توجه به نمودار پايپر و نتايج ماتريس همبستگي نيز تپپ غالب آب زيرزميني، بي كربناته با غلبه يونهاي قليايي خاكي تعيين شده است. بررسي نقشه هاي هم قابليت الكتريكي، هم جامدات محلول و نقشه هيدروشيمي دايره اي به ترتيب نشان دهنده افزايش مقدار EC، TDS و كلرايد در بخش شمال شرقي منطقه مي باشد. تحليل مكاني تغييرات پارامترهاي آب زيرزميني حاكي از آنست كه كيفيت و ويژگي ژيوشيميايي نمونه ها عمدتاً با توپوگرافي، زمين شناسي و هيدروگرافي دشت مرند همخواني دارد. نمونه هاي متعلق به بخشهاي جنوبي منطقه (نزديك به محل تغذيه آبخوان) از كيفيت بسيار مناسبي برخوردارند ولي در بخش شمال شرقي به دليل افزايش غلظت املاح و وجود رسوبات ريزدانه تر، كيفيت آب زيرزميني متفاوت مي باشد. به طور كلي عواملي همچون جهت جريان، بالا بودن سطح آب زيرزميني و فعاليتهاي انساني سبب آسيب پذيرشدن اين بخش در مقابل منابع آلاينده غير طبيعي(نفوذ پسابهاي شهري و غيره) شده است.

Groundwater is the only major source of water for drinking, agricultural and industrial in the Marand region and its vital importance causes to consider serious for ensure groundwater quality. In this study data from water wells at two periods sampling (spring and summer) were used to evaluation of factors and processes are effective on groundwater hydrogeochemistry. Three effective factors extracted by multivariate statistical analysis (Factor method) on mixture groundwater. According to the cluster dendogram, between HCO3 and Mg is maximum similarity. Bicarbonate (with predominance of earthy alkali ions) is determined as main groundwater type with due attention to piper diagram and result of correlation matris. Isoconductivity, isototal dissolved solids and pie chart hydrochemistry maps show that EC, TDS and Cl are increased in the northeastern part. Spatial interpretations of the parameters changes in groundwater indicate that samples quality and geochemical characteristics are mostly consistent with the topography, geology and hydrography of Marand plain. Samples which belong to the southern parts of district(close to the recharge points) have very suitable quality but groundwater quality in the northeastern part is different because of increasing dissolves concentration and existence of more fine grain sediments. Overall, agents including flow direction, exceed of water table and human activities in the northeastern part make this part vulnerable to unusual contaminant sources (urban wastewater influence, etc.).