گزينش براي تحمل به تنش شوري در توده هاي گندم نان

Selection for tolerance to salt stress in wheat accessions

چكيده به منظور ارزيابي تحمل به تنش شوري در توده هاي گندم نان، تعداد 823 نمونه ژنتيكي با مبدا متفاوت از كلكسيون گندم نان بانك ژن گياهي ملي ايران مورد آزمايش قرار گرفتند. ارزيابي توده ها در شرايط تنش شوري در مزرعه پژوهشي اردكان با ميزان شوري خاك و آب آبياري به ميزان 10 تا 12 دسي زيمنس بر متر در قالب طرح آگمنت با سه رقم شاهد كوير، روشن و ماهوتي انجام گرفت. صفات مورفولوژيكي و زراعي نمونه‌هاي ژنتيكي و ارقام شاهد اندازه‌گيري شد. با بررسي آمار توصيفي مشخص شد كه از بين صفات مورد ارزيابي، وزن دانه پنج سنبله و تعداد پنجه بيشترين ضريب تغييرات را (به ترتيب 99/27 و 13/24 درصد) داشتند. نتايج تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه تعداد هفت مولفه اصلي، 18/69 درصد از تغييرات كل را توجيه نمودند. مولفه اصلي اول بر وزن دانه پنج سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد گلچه درسنبلچه بيشتر تاكيد داشت و نمونه‌هاي ژنتيكي 3528 (مبدا ناشناخته از ايران)، 3477 (خراسان)، 4056 (كرمان)، 3532(مركزي)، 3526 (مركزي)، 3569 (لرستان)و 3444 (خراسان) را متمايز نمود. تجزيه خوشه‌اي به روش K meansانجام گرفت و نمونه‌هاي ژنتيكي در پنج گروه قرار گرفتند. در گروه دوم تعداد 38 نمونه ژنتيكي داراي عملكرد دانه پنج سنبله، وزن صد دانه و تعداد دانه در سنبله بيشتري نسبت به رقم كوير بودند. در گروه پنجم سه نمونه ژنتيكي شامل 3238 (خراسان)، 4436 (هندوستان) و 5415 (يونان) داراي عملكرد دانه پنج سنبله، وزن صد دانه و تعداد دانه سنبله بيشتري نسبت به ارقام شاهد روشن و ماهوتي بودند. مجموع نتايج تحقيق نشان‌دهنده تنوع ژنتيكي بالا و امكان گزينش براي تحمل به شوري در ذخاير ژنتيكي گندم نان بود.

Abstract In order to evaluate for salt tolerance, 823 accessions from bread wheat collection of National Plant Gene-Bank of Iran were studied. The evaluation of genetic materials was performed under salt stress in research field of Ardekan, Yazd with soil and irrigated water salinity of 10 to 12 dsm-1 in an augmented design with three check cultivars. Grain yield of five spikes and number of tillers had the largest diversity based on coefficient of variation, 27.99 and 24.13, respectively. In principal component analysis the first seven components comprised 69.18% of the total variation. The first principal component emphasized on grain weight of five spikes, number of seeds per spike, number of spikelets per spike and number of florlets per spikelets and distinguished acessions 3528 (unknown origin from Iran), 3477 (Khorasan), 4056 (Kerman), 3532 (Markazi, 3569 (Lorestan) and 3444 (Khorasan). Cluster analysis was performed through K means method and located the accessions in five groups. In Group two, 38 accessions had higher grain yield of five spikes, 100 seed weight and number of seeds per spike than Kavir. In group five, three accession, 3228 (Khorasan), 4436 (India) and 5415 (Greece) had higher grain yield of five spikes, 100 seed weight and number of seeds per spike than Roshan and Mahooti. The total results of the research indicated high genetic diversity and possibility of selection for salt stress within bread wheat genetic resources.