مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ارزيابي توان اكولوژيكي توسعه سطحي جنگل با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)

چكيده فارسي :

آنچه در فرآيند ارزيابي توان اكولوژيك مد نظر قرار مي‌گيرد، تاثير متقابل منابع اكولوژيك پايدار و ناپايدار است كه به صورت ويژگي‌هاي هر اكوسيستم خرد اثرات متقابل بر يكديگر و محيط زيست مي‌گذارند، لذا ذكر اين نكته ضروري است كه بهره‌مندي از طبيعت به گونه‌اي كه كمترين زيان به محيط وارد شود و در كنار آن بهترين بهره‌وري براي انسان به‌دست آيد، مدنظر است. اين امر تنها در صورتي امكان‌پذير است كه تمامي عوامل و پديده‌هاي دخيل در محيط‌زيست مد‌نظر قرار گيرند. به همين منظور در اين تحقيق يكي از زير‌حوزه‌هاي كرخه به نام زير حوزه دادآباد واقع در استان لرستان، جهت ارزيابي توان اكولوژيك به‌منظور توسعه سطحي جنگل بر اساس اصول آمايش سرزمين، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) مورد مطالعه قرار گرفت. بر اين اساس ابتدا مطالعات پايه انجام، و نقشه‌هاي موضوعي منطقه تهيه و سپس رقومي‌سازي شد. پس از آن تجزيه و تحليل، جمع‌بندي و روي‌هم‌گذاري لايه‌ها در محيط GIS انجام شد و در نهايت نقشه واحد‌هاي زيست محيطي منطقه با 1581 واحد به‌دست آمد. در مرحله بعد با شناسايي محدوديت‌هاي مطلق و دايمي موجود در هر شاخص و استفاده از منطق بولين، مناطق داراي محدوديت از نقشه واحدهاي زيست محيطي اوليه حذف و تعداد 1110 واحد با مساحتي در حدود 17482 هكتار، بدون محدوديت جهت ارزيابي توان اكولوژيك به‌منظور توسعه سطحي جنگل به‌دست آمد. سپس ارزش‌هاي كيفي كدبندي شده در جدول اطلاعات توصيفي مربوط به هفت شاخص شيب، جهت، ارتفاع از سطح دريا، عمق خاك، بافت خاك، ميزان موادي آلي خاك و فرسايش‌پذيري به‌عنوان شاخص‌هاي اصلي جهت توسعه سطحي جنگل انتخاب و با استفاده از مقياس دو قطبي فاصله‌اي، تبديل به مقادير كمي شدند. سپس با استفاده از نرم‌افزار EC و استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي، ابتدا ساختار سلسله مراتبي براي شاخص‌هاي مورد نظر تهيه و اهداف، معيارها و ارتباط بين آنها مشخص گرديد. در مرحله بعد وزن شاخص‌ها، امتياز‌دهي به شاخص‌ها و بررسي سازگاري منطقي قضاوت‌ها مشخص گرديد. وزن نهايي هر شاخص با استفاده از روش SAW تعيين شد. سپس با جمع‌بندي تمامي ارزش‌هاي بدست آمده براي هر ركورد اطلاعاتي، تاثير متقابل تمامي شاخص‌هاي مربوط به يك ركورد اطلاعاتي به صورت يك ارزش نهايي حاصل شد. قابليت اراضي براي توسعه جنگل در چهار طبقه توان كلاسه‌بندي گرديد و در جدول اطلاعات توصيفي بر اساس طبقه‌بندي صورت گرفته، ارزش نهايي مربوط به ركورد‌هاي اطلاعاتي كد‌گذاري گرديد. منطقه مورد مطالعه داراي سه طبقه توان 1، 2 ، 3 و فاقد طبقه توان 4 مي‌باشد. در مرحله آخر با توجه به بررسي‌هاي انجام شده طبقه توان 1 و 2 براي انجام برنامه‌ريزي جهت توسعه سطحي جنگل انتخاب و با توجه به گونه‌هاي انتخابي، نقشه قابليت توسعه براي هر گونه تهيه گرديد.