تاثير مداخلات تغذيه‌اي و فعاليت فيزيكي بر كاهش وزن و تناسب اندام

مقاله منتشر شده در شماره 15 (بهمن و اسفند) سال 1390 نشريه بهبود تحت عنوان "تاثير مداخلات تغذيه‌اي و فعاليت فيزيكي بر كاهش وزن و تناسب اندام" را با اشتياق مطالعه نمودم. ضمن تشكر از نويسندگان محترم مقاله به‌دليل نگارش اين مقاله ارزشمند، در رابطه با اين مطالعه مواردي به‌نظر مي‌رسد كه لازم است به رويت خوانندگان نشريه برسد: 1- لزوم انجام مطالعه به‌روشني بيان نشده است. نويسندگان مقاله، هدف از انجام اين تحقيق را بررسي "ميزان تاثير رژيم درماني و فعاليت بدني در كاهش وزن افراد مراجعه‌كننده به كلينيك رژيم‌درماني دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه" ذكر مي‌كنند (1). اما نه در مقدمه و نه در قسمت بحث مقاله، تفاوت‌هاي مطالعه حاضر با مطالعات پيشين بيان نشده است. اصولاً، مشخص نيست كه با توجه به مطالعات بي‌شماري كه در سطح جهان بر روي اين موضوع انجام گرفته (و به تعدادي از آن‌ها در منابع مقاله اشاره شده است) و اكثر آن‌ها تاثير رژيم‌هاي درماني و برنامه‌هاي فعاليت بدني و ورزش را در كاهش وزن نشان داده‌اند، انجام يك مطالعه مشابه چه توجيهي مي‌تواند داشته باشد. نويسندگان در اين رابطه مثلاً مي‌توانستند به ‌روش متفاوت و يا انجام مطالعه بر جامعه‌اي متفاوت (مردم كرمانشاه) اشاره كنند ولي در اين‌صورت بايستي شواهدي ارايه مي‌دادند كه نشان دهد مردم اين منطقه نسبت به ساير نقاط دنيا ممكن است به برنامه‌هاي مداخلات تغذيه‌اي و فعاليت فيزيكي، پاسخ‌هاي متفاوتي بدهند (مثلاً به‌دليل شرايط خاص اقليمي يا فرهنگي- اجتماعي اين منطقه). 2- نويسندگان روش مطالعه را كارآزمايي باليني ذكر كرده‌اند. در طراحي يك كارآزمايي باليني واقعي بايد حداقل يك گروه كنترل (و در بعضي مطالعات بيش از يك گروه) در نظر گرفت، كه در اين مطالعه مي‌توانست گروهي باشد كه هيچ مداخله‌اي دريافت نمي‌كنند و يا مداخله متفاوتي دريافت مي‌كنند. در رابطه با اهميت و لزوم داشتن گروه كنترل در يك كارآزمايي باليني، خوانندگان به منابع مربوطه ارجاع داده مي‌شوند (2). البته، در بعضي شرايط انجام يك مطالعه به سبك تحقيق حاضر، قابل انجام است كه در آن‌صورت نام يك تحقيق نيمه‌تجربي ((quasi-experimental را به خود خواهد گرفت و محدوديت‌هاي خاص خود را خواهد داشت. در هر صورت محققين بايد توجيهات كافي براي در نظر نگرفتن گروه كنترل در مطالعه داشته باشند، مثلاً به‌دليل محدوديت‌هاي اخلاقي، گاهي نمي‌توان بيماران را از انجام درمان محروم كرد. به هر جهت، نويسندگان در اين مطالعه توجيه كافي براي نداشتن گروه كنترل ارايه نداده‌اند. 3- در ارايه نتايج مطالعه، تنها در مورد دو متغير وزن و BMI، كل گروه علاوه بر مردان و زنان بررسي شده اما در مورد ساير متغيرها چنين كاري انجام نگرفته كه دليل آن مشخص نيست. در هر صورت، هدف اصلي مطالعه بررسي متغيرها در كل گروه بوده است و بررسي مردان و زنان به‌عنوان يك هدف فرعي در نظر گرفته مي‌شود. 4- نويسندگان توضيح نداده‌اند كه به چه دليل از روش repeated measure براي بررسي متغيرهاي وزن و BMIاستفاده كرده‌اند ولي براي ساير متغيرها روش متفاوتي به‌كار برده‌اند. البته در روش كار توضيح داده‌اند كه وزن و BMI، هر ماهه اندازه‌گيري مي‌شد ولي ساير متغيرها در اولين مراجعه افراد به كلينيك رژيم‌درماني اندازه‌گيري شدند. در مورد اندازه‌گيري ساير متغيرها در آخرين مراجعه در بخش روش كار توضيحي داده نشده است و خواننده به فراست اين موضوع را در مي‌يابد. به هر شكل، در رابطه با اين تفاوت در بررسي متغيرهاي مطالعه توضيحي ارايه نشده است.