بررسي نقش گونه‌هاي پرستار (حامي) بر حفظ تنوع گونه‌اي در سه تيمار مختلف چرايي (عرصه‌هاي چرايي شديد، متوسط و قرق) مطالعه موردي: در مراتع ييلاقي سرعلي‌آباد گرگان

Study on the role of nurse species on species diversity conservation underthree different grazing treatments (overgrazing, open grazing and exclosure sites), case study: the SarAliabad rangeland of Gorgan

در اكوسيستم‌هاي مرتعي تحت فشار زيستي چراي دام، تعادل برهمكنش‌هاي تسهيلي و رقابتي ميان گياهان به سمت كاهش رقابت و افزايش روابط تسهيلي پيش مي‌رود. در چنين شرايطي همبستگي مكاني ميان گياهان پرستار و گياهان زيراشكوب نيز افزايش مي‌يابد. اين همبستگي‌هاي مكاني، باعث زياد شدن شانس بقا و تنوع‌زيستي گياهان زيراشكوب نسبت به گياهان فضاي باز مي‌شود. هدف از اين تحقيق بررسي نقش گونه‌هاي پرستار (حامي) بر حفظ تنوع گونه‌اي زيراشكوب در عرصه‌هاي چرايي در مراتع ييلاقي سرعلي‌آباد گرگان بود. نمونه برداري در سه سايت متفاوت از لحاظ شدت چرا شامل چراي شديد، چراي متوسط و قرق انجام شد. بدين منظور در هر سه منظقه مورد نظر 45 پلات يك مترمربعي به‌صورت سيستماتيك تصادفي مستقر گرديد. نيمي از اين پلات‌ها به فضاي باز بين بوته‌ها و نيم ديگر به هر يك از بوته‌هاي پرستار اختصاص يافت و تعداد پايه گونه‌ها در هر يك از پلاتها ثبت شد. سپس شاخص‌هاي تنوع شانون براي برآورد تنوع گياهان در فضاي بين بوته و زير بوته‌ها در سه منطقه چرايي استفاده شدند. نتايج نشان داد كه شاخص تنوع گونه‌اي شانون در گياهان زيراشكوب نسبت به فضاي باز بيشتر بود. همچنين با كاهش شدت چرا، ميزان تنوع بيشتر شد بطوري‌كه ميزان تنوع در عرصه چراي متوسط در زيراشكوب بيشتر از دو منطقه چرايي ديگر بود. واژگان كليدي: اكوسيستم مرتع، چراي دام، شاخص شانون، گياهان پرستار، گياهان زيراشكوب

Under intensive livestock grazing on rangeland ecosystems, balance between facilitative and competitive interactions among plants leads to competition decrement and facilitative relationshipsʹ increment. Under such condition, the spatial correlation between nurse plants and understory vegetation would also increase. This spatial correlation leads to increase in survival and diversity of understory vegetation compared to the plants in open area. The aim of this study was to evaluate the role of nurse species (sponsor) in the preservation of understory diversity in three different grazing areas of Sar Aliabad summer pastures. Sampling was conducted at three different grazing areas including overgrazed, open grazed and exclosure sites. To this purpose, forty five 1m2 plots of were randomly-systematically establishment in each area. Half of the plots were established within the open spaces among the bushes, whereas, the remaining plots were assigned to the nurse plants, and number of plants within the plots was recorded. Thereafter, Shannon indices were used to evaluate the plant diversity within and under the nurse plants. Results indicated that Shannon diversity index for understory vegetation in grazing areas was higher than those of plants in open spaces. Diversity increased by reduction in the grazing intensity and was higher in moderate grazing area than two other grazing areas. Keywords: Livestock grazing, Nurse plants, Range ecosystem, Shannon index, Understory vegetation