بررسي سفرنامه هاي اروپاييان در دوره صفويه و زنديه، با رويكرد تحليل نقش ها و طرح هاي دروازه ملل تخت جمشيد

A Study on Europeans’ Itineraries in Safavid and Zand era with an Approach of Patterns and Designs Analysis on Persepolis Gate of all Nations

هدف از اين پژوهش بررسي كهن ترين نقش ها و طرح هاي گاو بالدار دروازه ملل در سفرنامه هاي اروپايياني مي باشد كه در دو دوره صفويه و زنديه با مقاصد گوناگون به ايران سفر كردند. مدارك موجود نشان مي-دهد، اين مسافران گزارش ها و تصاويري را با خود به همراه بردند كه حاوي اطلاعات غلط و خيال بافي هاي آنان بوده است. در اين پژوهش به روش توصيفي تحليلي بر پايه ي منابع كتابخانه ايو در ادامه تجزيه و تحليل داده ها، سعي بر آن است دليل اشتباه كشيدن اين تصاوير بررسي شود. يافته ها نشان مي دهد كه تصاوير متفاوت و عجيب گاو بالدار دروازه ملل در گزارش هاي آنان حاكي از واقعيت نبوده، بلكه متاثر از فرهنگ غربي و عوامل بيشمار ديگري نيز بوده است. تنوع تصاوير به دست آمده از دروازه ملل در طول دو دوره ي صفويه و زنديه نشان دهنده ي طرز تلقي و تفكر بازديد كننده ي اثر و نيز روند رو به رشد تصويرگري از اماكن باستاني است كه به دليل گذشت زمان طولاني از طراحي، همچون خود آثار با ارزشند."گاو بالدار" يا "لاماسو"2 در باور ها ي مردم خاور نزديك باستان نمايانگر موجودي اعجازانگيزو اساطيرياست كه در طرفين دروازه هاي كاخ ها و معابد نصب مي شد. اين پيكره هاي تركيبي داراي سر انسان، بدن گاو، بال عقاب و گاهي نيز پاهاي شير هستند؛ بيانگر چهار عنصر و تركيب نيروي جسماني و عقلاني، طبيعي و فوق طبيعي است. تعبير تركيب اين موجودات افسانه اي؛ در واقع تجميع انديشه هاي انساني و روح مسلط او بر غرايز حيواني، بلند پروازي عقاب يا شاهين، بركت و قوتِ گاو و قدرت و عدالت شير است. يكي از مهم ترين نمودهاي اين موجودات اسطوره اي در دروازه ملل تخت جمشيد به شكل معماري پيكرتراشي مشاهده مي شود كه شامل يك جفت گاو عظيم الجثه بر درگاه غربي و پيكره ي يك جفت گاو عظيم بالدار با سر انسان (لاماسو) در مدخل شرقي است.

The following research tries to study on the oldest images of winged bulls of Gate of all Nations in Europeans’ itineraries who have travelled to Iran for different reasons during Safavid and Zand era. Available records show that these tourists had reports and images with themselves which includes some wrong and imaginary information. This research is descriptive analytic type which is based on library sources and data analysis that tries to study on the reasons which led to drawing these images incorrectly. Findings indicate different and unusual images of winged bulls of Gate of all Nations in their reports were not real and affected by western culture and many other factors. The variety of images during Safavid and Zand era represents the visitors’ attitudes and the growing trend of archaeological illustrations which have of a great value by themselves due to their age. Winged bull or Lamassu in Near East mythology had a symbolic meaning which installed on sides of palaces’ gates and temples. These statues are a combination of human head, body of bull, wings of eagle and sometimes lion feet which embody four elements and combination of physical, intellectual, natural and supernatural powers. The interpretation of these mythical entities combination is the accumulation of human thoughts and spirit that controls its animal instincts, ambition of eagle or falcon, blessing and strength of bull and power and justice of lion. One of the most significant signs of these mythical entities in Persepolis Gate are observed in sculpture architecture which includes a pair of huge bulls on western doorway and a pair of huge winged human-headed bulls (Lamassus) on the Eastern entry.