پديد آورندگان :
گراوند، مجتبي نويسنده , , قاسمي ، حبيب الله نويسنده , , حافظي مقدس ، ناصر نويسنده hafezi moghaddas, naser
كليدواژه :
خاك , ژيوشيميايي , شيست هاي گرگان , فلزات سنگين , زيست محيطي , ارزيابي
چكيده فارسي :
در اين مقاله، نقش مجموعه دگرگوني گرگان به عنوان منبع زمين زادي فلزات سنگين، در خاك هاي نواحي جنوبي گرگان و كردكوي، مورد بررسي قرار گرفته است. به همين دليل، برخي از پارامترهاي مهم شيميايي خاك از قبيل pH, EC و CEC، و همچنين غلظت فلزات سنگين در 14 نمونه خاك و 6 نمونه سنگ بررسي و تفسير شده است. براي اين هدف، ضريب غني شدگي، شاخص زمين‌انباشتگي، ضريب آلودگي و درجه آلودگي خاك به عناصر As، Cd، Co، Cr، Cu، Mn، Mo، Pb، V و Fe، مورد مطالعه قرار گرفته است. از روش هاي آماري چندمتغيره، شامل همبستگي پيرسون، آناليز خوشه اي و تحليل مولفه اصلي براي بررسي همبستگي ها و روابط پاراژنزي استفاده شده است. نتايج نشان مي دهند كه مقدار ميانگين آهن (80503 پي پي ام) بالاتر از حد بيشينه مجاز (پي پي ام 70000) و نزديك به حد آستانه (پي پي ام 100000) است. همچنين، مقدار ميانگين واناديم (165 پي پي ام) نيز بالاتر از حد بيشينه مجاز (150 پي پي ام) ولي بسيار كمتر از حد آستانه (450 پي پي ام) مي باشد. مقادير ميانگين كروم، نيكل، كبالت و مس در حد مقادير زمينه و مقادير سرب، آرسنيك، موليبدن و كادميم، كمتر از مقادير زمينه هستند. محاسبه ضريب غني شدگي نشان مي دهد كه آرسنيك و آهن در خاك اين مناطق از غني شدگي متوسط برخوردارند. آهن با شاخص زمين‌انباشتگي 14/0، غيرآلاينده تا اندكي آلاينده به‌شمار مي‌رود. افزون بر اين، ضرايب آلودگي آهن، واناديم و كبالت در حد پايين بوده و در مجموع، خاك اين مناطق از نظر كيفيت زيست محيطي در گروه مناطق فاقد آلودگي يا با آلودگي بسيار ضعيف، طبقه بندي مي شود. نتايج حاصل از تحليل هاي آماري داده هاي فلزات سنگين نشان مي دهند كه غلظت اين عناصر در خاك هاي مشتق از شيست هاي پليتي به‌ويژه در دره توسكستان در حد كمترين ميزان و در خاك هاي مشتق از سنگ هاي با تركيب بازيك نظير دره ناهارخوران، در حد بيشترين ميزان است. اين نتايج، بيانگر منشا طبيعي زمين زادي فلزات سنگين و نقش تركيب شيميايي سنگ هاي مجموعه دگرگوني گرگان در ورود آنها به خاك هاي منطقه است.
چكيده لاتين :
In this paper, the role of Gorgan metamorphic complex, as a geogenic source of the heavy metals has been investigated in the soils of south Kordkoy and Gorgan areas. For this, some important soil chemical parameters such as pH, EC, CEC, and concentrations of the heavy metals in 14 soil samples and 6 rock samples have been determined and interpreted. The enrichment factor, geo-accumulation index, contamination factor and degree of soil contamination for the elements of As, Cd, Co, Cr, Cu, Mn, Mo, Pb, V and Fe, have been studied. Multivariant Statistical methods including Pearson correlation, cluster analysis and principal component analysis were done to study the correlations and paragenetic relations. The results shown that the average concentration of Fe (80502.86 ppm) is higher than maximum allowable concentration (70000 ppm) and located near the threshold (100000 ppm). Also, average values of V (165.09ppm) is higher than maximum allowable concentration (150 ppm) but is very lower than its threshold (450 ppm). Average values of Cr, Ni, Co and Cu are in the range of the background concentration and those for Pb, As, Mo and Cd are lower than background. Calculation of the enrichment factor indicates the low enrichment of As and Fe in these soils. Iron, with the geo-accumulation index of 0.14, is uncontaminant to slightly contaminant. Also, contamination factors of iron, cobalt and vanadium are low and overaly, in the sense of environmental quality, the soil of this area classified among uncontaminated or very low contaminated areas. The results of the statistical analysis of the heavy metal data indicate the lowest concentrations of these elements in the soils derived from pelitic schists, especially in Tuskestan valley, and the highest values of them in the soils derived from the basic igneous rocks, such as Naharkhoran valley. These results show a natural geogenic origin for the heavy metals and the role of chemical composition of the Gorgan metamorphic complex in the entrance of them in the soils of this area.
