شكل‌گيري رياليسم در داستان نويسي ايراني

The Formation of Realism in Iran

نگارش رياليستي در ادبيات كلاسيك فارسي به اندازه شيوه هاي غير واقعگرا مورد توجّه نبوده است. ادبيات اجتماعي و سياسي مشروطه، ذهنيت مردم شهرهاي بزرگ به‌ويژه پايتخت را از جانب آرمان هاي ماورايي به سوي زندگي زميني و انسان‌مدار سوق داد و با پيدايش روزنامه‌ها، نثر فارسي به سوي سادگي و واقعيت‌نگاري حركت كرد. روزنامه-نگاري تكوين نوشتار واقعگرا را شدت بخشيد و توجه روزنامه‌نگاران ايراني به واقعيت-هاي حاد اجتماعي، آن‌ها را به سوي نگارش داستان هاي اجتماعي در قالب پاورقي كشاند. بدين صورت رمان واقعگرا همزمان با شكل گيري طبقه ‌بورژواي نوين دولتي در ايران پا به عرصه ادبيات نهاد. اين مقاله زمينه‌هاي شكل‌گيري رمان رياليستي فارسي از دوران مشروطه را بر اساس نگرش تاريخ ادبي نشان داده و روند حركت زبان فارسي به سوي واقعگرايي و تولد داستان رياليستي و تعامل و تداخل روزنامه‌نگاري با آن را دنبال مي‌كند. اهمّ مطالب مورد بحث از اين قرار است: گذار از رمان تاريخي به رمان اجتماعي، تحولات زبان و واقعيت اجتماعي، روزنامه‌نگاري و رياليسم، پيشگامان رياليسم فارسي، درونمايه غالب بر آثار رياليستي، ‌نقص رمان واقعگراي اوليه و ارزش جامعه شناختي رمان هاي رياليستي.

Realistic writing has not been as much the focus of attention as non-realistic modes in Persian literature. The socio-political literature of the Constitutional Period led the mindset of people in big cities, particularly the capital city, away from supernatural concerns to earthly and humanistic life. Upon the appearance of newspapers, Persian prose moved towards simplicity and reality. Journalism intensified the development of realistic writing; moreover, the attention given by Iranian journalists to critical social realities led them to the composition of social stories in the form of feuilleton. Thus realistic novel entered literary arena simultaneous with the development of the modern state bourgeoisie. This paper illustrates the backgrounds to the formation of Persian realistic novel from the perspective of literary history since Constitutional Period and pursues the Persian language trend of movement towards realism and the birth of realistic fiction out of journalism. The most significant issues discussed here include: transition from historical novel to social novel, linguistic transformations and social reality, journalism and realism, pioneers of Persian realism, recurrent themes of realistic works, the shortcomings of early realistic novel and its sociological values.