مفهوم شناسي بصيرت توحيدي در نظام معنايي قرآن كريم با رويكردي بر تفاسير عرفاني

Semantics of "Monotheistic Insight" in Meaning System of the Holy Quran with the Approach of Mystical Interpretations

قرآن كريم ابزارهايي را جهت شناخت حقيقي و دست يابي به معرفت ديني به انسان‌ها معرفي مي‌نمايد. از جمله اين ابزارها سمع، بصر و فواد است. در اين ميان، «بصر» جايگاه ممتازي را به خود اختصاص داده و از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. اين پژوهش تلاش دارد تا با استفاده از الگوهاي درون متني و توجه به سياق حاكم بر آيات قرآن كريم، به معنايي متفاوت از مفهوم بصيرت در نظام معنايي قرآن دست يابد. نتايج اين تحقيق حاكي از آن است كه مفهوم بصيرت، همسو با نظام توحيد محور معارف قرآن بوده و ارتباطي تنگاتنگ با مفاهيم توحيدي در قرآن كريم دارد. همچنين نگاه متمايز تفاسير عارفانه به مفهوم بصيرت نيز نشان مي‌دهد كه معناي بصيرت در قرآن ممكن است تا حد اعلاي نگرش صحيح به خداوند بالا رود و منجر به پذيرش خداوند به عنوان تنها حقيقت حاكم بر جهان هستي شود. نتيجه تصديق خداي يگانه، تبعيت از رسولان الهي است كه با ايجاد توانايي تشخيص حق از باطل، موجب رهايي انسان از پوشش قيود ذهني خود و عقايد ديگران شده و تمايز امر واقع از غير واقع و درك امور را آن طور كه واقعاً هستند، ممكن مي‌سازد و در نهايت نيل به لقا الله و شهود حق تعالي را در پي دارد. در نهايت بايد گفت كه بصيرت با تمام لايه‌ها و ابعاد معنايي خود با توحيد محض و معرفت ذات اقدس پروردگار ارتباط داشته و وصول به آخرين مرتبه بصيرت (لقا الله)، منوط به برخورداري از مراتب ديگر آن يعني قبول خداوند به عنوان تنها مبدا و منشا تفكر صحيح نسبت به جهان هستي و تبعيت از رسولان الهي است كه لازمه هدايت انسان به شمار مي‌آيند.

The holy Quran introduces some means to human beings in order to achieve true discernment and religious knowledge. Among these means are hearing, sight and Fouad. Of these three, "sight" has assigned to itself the privileged position and has particular importance. This study, with regard to textual patterns and context of verses, comes to a different meaning for the concept ofinsight in the semanticsystem of Quran that in line with monotheistic system of theteachings of Quranis closely associated with monotheistic concepts. The distinctive mystical view to the concept of insight indicates that the meaning of insight in Quran may rise up to the utmost correct attitude to God leading to the acceptance of God as the sole truth of the universe. The result of acknowledging the one God is allegiance to the Godʹs prophets that by giving the ability to distinguish right from wrong, cause theliberation of man from the coverage of mental constraints of themselves and others, and make possible to differentiate reality from non-reality and perceiving things as they are and at last leads to meeting God and unification with him. Hence, insight with all the layers and semantic dimensions is associated with Pure Monotheism and intuition of the Holy Essence of God, since achieving the utmost degree of insight (meeting God) is subject to achieving its other degrees that is acceptance of God by true reflection on the universe and following of his prophets, and this is considered essential to human conduct.