تفكر دكتر علي شريعتي؛ از چندرشته‌اي تا ميان‌رشته‌اي

Dr. Shariati’s Thoughts; From Multi-disciplinary to Inter-disciplinary

ميان‌رشته‌اي زماني مي‌تواند يك مزيت نسبي محسوب گردد كه نسبت تعين‌يافته‌اي با امكانات معرفتي و علمي در يك جامعه برقرار كند. بخشي از اين امكانات در ايران معاصر ميراث روشن‌فكري ديني ماست كه با نظر به پديده ميان رشته‌اي مي‌تواند مورد بهره‌برداري علمي، روش‌شناسي و تا حدودي سياست‌گذاري دانشگاهي قرار بگيرد. ميراث روشن‌فكري علي شريعتي به مثابه موردي كه از حيث زبان، قدرت نظري و اقبال دانشجويان در فضاي فكري ما غيرقابل انكار است، واجد زمينه‌هاي تفكر چندرشته‌اي و ميان‌رشته‌اي است. از اين نظر، شريعتي با احاطه علمي چندرشته‌اي موضوعاتي چون انسان، تاريخ، سرزمين و هويت را كه صرفا با يك رشته‌، تبيين بسنده‌اي از آن‌ها به دست نمي‌آيد، به بحث و تفكر ميان‌رشته‌اي مي‌گذارد. كانون تفكر ميان‌رشته‌اي شريعتي را مي‌توان در مفهوم «ثابت ـ متغير» به بحث گذاشت. در اين مقاله بر محور چالش ثابت – متغير به تحليل هرمنوتيكي امكانات ميان رشته‌اي در روشنفكري شريعتي مي‌پردازيم. نتيجه به دست آمده از اين بررسي نشان مي‌دهد كه ميان‌رشته‌اي مي‌تواند زمينه بومي‌گرايي در علوم انساني در ايران را فراهم نمايد. اگر با روش ميان‌رشته‌اي مبتني بر واقعيت‌هاي تاريخي و اجتماعي نگاه كنيم، چالشهاي واقعي معرفتي و فكري بر ما آشكار شده، امكان بسط ميان‌رشته‌اي بر ما گشوده خواهد شد.

Interdisciplinary can be considered as an advantage when it has a certain relation with scientific and epistemic facilities in a society. In contemporary Iran, some of these facilities are the heritage of our religious intellectualism, and considering interdisciplinary phenomenon, they may be used in scientific and methodological fields, and somehow in academic policy-making. The heritage of Ali Shariati’s intellectualism -- as a thing that cannot be rejected in terms of language, theoretical value, and attraction to students in our thought framework -- contains the basis for multi-disciplinary and inter-disciplinary thought. Therefore, having multi-disciplinary knowledge, Shariati discuses subjects such as human, history, land, and identity -- which cannot be explained properly using a mere field of study -- in an inter-disciplinary method. The canon of Shariti’s inter-disciplinary thought can be discussed in the concept of “fixed-variable”. This paper conducts a hermeneutical analysis of the interdisciplinary facilities in Shariati’s intellectualism base on “fixed-variable” challenge. The result indicates that interdisciplinary can be a base for making human sciences indigenous in Iran. If we take into account the interdisciplinary based on historical and social facts, the real epistemic and thinking challenges will be revealed and interdisciplinary can be expanded.