تحليل تطبيقي نقش خودشناسي در معرفت به خدا از ديدگاه ملاصدرا و ابن عربي

A Comparative Analysis of the role of Self-Recognition in Knowing oneʹʹs God in the Thoughts of MullaSadra and Ibn Al-Arabi

شناخت خود يا نفس آدمي كه از آن به خودشناسي ياد مي شود، از مهم ترين مباحثي است كه از گذشته هاي دور مورد تاكيد فلاسفه و عرفا بوده است. حكما و عارفان مسلمان با الهام گيري از آيات و روايات، به خصوص حديث «من عرف نفسه عرف ربه» به طرح مهم ترين راه خداشناسي، يعني راه انفسي كه همان خودشناسي مي باشد، پرداخته اند. صدرالمتالهين و ابن عربي دو تن از بزرگ ترين فلاسفه و عرفاي اسلامي در آثار مختلف خود به شيوه هاي گوناگون به خودشناسي و امكان پذيري يا عدم امكان شناخت خود اشاره كرده اند. ملاصدرا به صراحت از امكان پذيري خودشناسي سخن مي گويد. ابن عربي نيز با دو تحليل از شناخت نفس ياد مي كند؛ گاهي از امتناع شناخت خود سخن مي گويد و در برخي موارد از امكان پذيري آن. در اين تحقيق به تحليل دو نگره صدرايي و ابن عربي دراين باره مي پردازيم و با بررسي دقيق روشن مي سازيم اين دو نگره هيچ تفاوتي با هم ندارند.

Knowing oneself or self-recognition has been one of the major topics discussed by many philosophers and mystics. By the same token, Muslim philosophers and mystics inspired by the verses of the holy Qurʹan and narrations introduced the most outstanding methods of self-recognition especially when referring to the Hadith "the one who knows his God, truly knows oneself". Mulla Sadra and Ibn Arabi are among the prominent Muslim thinkers who in their various books talked about the possibility or impossibility of self-recognition and different methods to achieve it. For instance, Mulla Sadra talks about the plausibility of self-recognition whereas Ibn Arabi through two opposite analytical approaches refers to the concept of possibility and impossibility of "Knowing Oneself". The present study discusses two approaches of Mulla Sadra and Ibn Arabi on Self-Recognition and Knowing Oneself and through a careful analysis finds no difference in the thoughts of these two outstanding Muslim philosophers.