بررسي مضموني خط نگاره هاي مسجدالنبي قزوين ( با تاكيد بر مضامين مذهبي )

A Thematic Study of Calligraphic Designs on Qazvin Masjid-en-Nabi: an Emphasis on Religious Themes

در معماري اسلامي و ايراني جايگاه خط ، جايگاه ويژه اي است كه حامل پيام و زيبايي مي باشد .پيام اصلي معماري مستقيما از طريق استفاده از كتيبه ها ابلاغ مي گردد . انواع كتيبه سازي ها با خط هاي متفاوت از كاشي و به صورت معرق، هفت رنگ و يا كاشي و آجر تهيه مي شود . به اين ترتيب در تزيينات نما ، چه از نظر شكل ظاهري و چه از نقطه نظر معنوي ، با به كار بردن اسماي ايمه طاهرين و آيات شريفه قرآن مجيد ، به بناهاي سنتي شكل خاصي داده مي شود . علي رغم نگاه محققان در سال هاي اخير به مقوله معماري مساجد در دوره هاي مختلف ، دوره قاجار – كه بسياري از نگرش ها ، باورها و رفتارهاي فرهنگي ، هنري كشور متاثر از آن است – مورد بي مهري از سوي دوستداران هنر قرار گرفته است . بسياري از بناها از جمله مساجد در اين دوره در شهر هاي ايران بنا شده است كه متاسفانه تاكنون تحقيق و پژوهش جامعي در خصوص شناسايي و تحليل نقوش آن ها صورت نگرفته است و مسجد النبي كه يكي از شاخص هاي تزيينات معماري دوره قاجار در قزوين مي باشد ، از اين قاعده مستثني نيست . در اين مسجد انواع كتيبه با خطوط ثلث ، نستعليق و معقلي در مضامين مذهبي به كار رفته است . در اين نوشتار سعي مي شود با تكيه بر مطالعات ميداني و كتابخانه اي ، بررسي مضموني خط نگاره هاي به كار رفته در مسجد النبي قزوين با تكيه بر مضامين مذهبي ارايه گردد . از اين روي ، محل نصب كتيبه ها ، محتواي آيات و احاديث و دليل انتخاب هريك مورد توجه واقع شده است . باشد كه اين نيم گام علمي راهگشاي تحقيقات كاملتر و تخصصي تر در اين زمينه شود تا با دست يافتن به معاني ضمني آن به غناي فرهنگ ايراني در دوره قاجاريه دست يابيم .

Calligraphy, as a prominent art incorporated into Iranian and Islamic architecture, conveys messages and beauty to the eyes of the beholder. The key messages in architecture are directly expressed by inscriptions. Different types of inscriptions are shaped by lines of tiles and in the form of mosaic works, multiple painted patterns, tiles, or bricks. Verses of Quran or names of Shiite innocent Imams are used in decoration of facings to create a special sense, whether in form or intent, in traditional structures. Despite numerous recent studies carried out by scholars on mosque architecture in different eras, Qajar period-as one of the most influential period on Iranian attitudes, belief, and culture-has often be neglected by aesthetes or researchers. Many of such buildings, like mosques, have been constructed during this era; however, no comprehensive studies have been carried out to identify and analyze the patterns and designs observed in these places. Masjid-en-Nabi (Prophet Mosque)-a prominent building showing the elegant decorations of Qajar architecture in Qzvin-is not an exception. Numerous inscriptions of suls, nastaʹliq, and moʹqali calligraphic designs have been employed to represent religious themes. The present research uses filed and library studies to have a closer look at religious themes in calligraphic designs of Qazvin Majid-en-Nabi. The placement of inscriptions, content of hadiths and verses of Quran, and the reasons for selecting them are studied as well. this study hopefully opens a new horizon to more comprehensive and specified researches which will help us extract the implicit meanings and richness of Iranian culture in Qajar period.