بررسي مفاهيم و تركيبات درخت سرو بر سنگ مزار هاي قبرستان دارالسلام شيراز

The investigation of cypress concepts and compositions on the tombstones in Darussalam cemetery in Shiraz

سنگ قبرهاي حكاكي شده ايران بخش مهمي از انديشه و سير هنري مردمان بومي مناطق آن را آشكار مي سازند و به جهت ارزش و احترامشان همواره مورد توجه بوده اند. درميان نقوش گياهي، نقش سرو به عنوان درخت زندگي براي ايرانيان و تركيبات آن با پرندگان متقارن، گل ها و اشكال هندسي كه در راستاي تزيينات سنگ قبرهاي ايران به كار رفته، از لحاظ ميزان كاربرد و زيبايي جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده است. در ميان قبرستانهاي بر جاي مانده، قبرستان دارالسلام شيراز از جمله قبرستانهايي است كه مجموعه ارزشمندي از اين نقوش را در دل خود جا داده است. در اين مقاله ، نقوش گياهي به كار رفته از نظر شكل ظاهري و معاني و پيشينه تاريخي به وجود آمدنشان در اين قبرستان بررسي مي گردند. تا به خاستگاه اين نقوش، دلايل استمرار كاربرد آنها بر سنگ قبور و همچنين تاثيراتي كه طبقات اجتماعي متوفي بر ميزان وتنوع اين نقوش از خود به جاي گذاشته اند پي ببريم. اين نقوش كه شامل تريينات گسترده و متنوعي از درختان سرو مي باشند، ريشه معاني خود را از باورهاي مرسوم و تاثيرات بصري خود را از طرح هاي دوران هخامنشي و به ويژه ساساني وام ستاندند و به نوعي جديد در شكل هنر قاجار جلوه نمودند.

The Iranian engraved tombstones illustrate a significant part of thoughts and the artistic route belonging the natives of each region. They have been always in the eyes of the folks who have shown much respect and value to such artistic works. Considering the frequency of application as well as the beauty, the cypress as the Iranians’ tree of life has been given a special place among the other plant motifs. The cypress normally comes with symmetrical birds, flowers and geometrical shapes all applied to decorate Iranian tombstones. Darussalam, the only remaining cemetery of the seven ones, is located in south west of Shiraz and hosts valuable collections of engraved plant motifs on tombstones. The current research makes efforts to study the shape, meaning and historical background of those motifs so that it could find out the origin of these designs, the reason why they were frequently applied on the tombstones, and how they were influenced by the social classes to vary in size and design. Including a wide variety of cypress decorations, such motifs borrowed their meaning from the common belief and the visual effects belonging to the Achaemenids designs particularly the ones by Sasanids and contemorarily by Qajars.