مدل‌سازي تخصيص كاربري با در نظر گرفتن افزايش و كاهش تقاضاي كاربري‌ها

Land Use Allocation Using Modeling both Increase and Decrease in Land Use Demand

چكيده افزايش جمعيت و محدود بودن اراضي قابل استفاده، در كنار تغييرات سريع جوامع و توسعه كاربري‌ها، بر اهميت برنامه‌ريزي صحيح زمين و تصميم‌گيري هدفمند در تخصيص آن به بهترين كاربري مي‌افزايد. فرايند تخصيص كاربري معمولاً در سه مرحله تناسب، تقاضا و تخصيص انجام مي‌شود. در اغلب تحقيقات موجود، به مدل‌سازي افزايش مساحت كاربري‌ها در طول برنامه‌ريزي اكتفا شده است. هدف از انجام تحقيق حاضر ارايه مدلي براي تخصيص كاربري است كه بتواند فرايندهاي محيطي و تاثيراتي را كه به صورت هم‌زمان منجر به افزايش و كاهش سطح كاربري مي‌گردد مدل‌سازي كند. در اين مدل، براي مدل‌سازيِ افزايش مساحت كاربري به مولفه‌هاي تناسب محيطي، دسترسي، همسايگي و محدوديت و براي مدل‌سازي كاهش مساحت كاربري به مولفه‌هاي فرسايش و شوري خاك پرداخته شده است. در مدل توسعه داده‌شده از روش‌هاي اتوماسيون سلولي، ميانگين وزن‌دار خطي، فرايند تحليل سلسله‌مراتبي و مدل زنجيره ماركوف استفاده شد. اين مدل در شهرستان برخوار و ميمه واقع در استان اصفهان پياده‌سازي شد و با در نظر گرفتن نقشه‌ كاربري سال 1377 به عنوان نقشه مبنا، نقشه كاربري سال 1384 به عنوان نقشه افق در دو حالت مختلف تهيه شد. دقت‌هاي 609/0 و 510/0 بدين معني است كه مدل توسعه داده‌شده در مقايسه با مدل‌هاي پيشين داراي دقت بهتري است. در نهايت با استفاده از مدل توسعه داده‌شده، پيش‌بيني نقشه كاربري براي سال 1394 انجام گرفت. نتايج پژوهشي حاضر را مي‌توان با تغييراتي براي ساير مناطق نيز مدنظر قرار داد. كليد‌واژه‌ها: GIS، تعيين تناسب، تعيين تقاضا، تخصيص كاربري، تخريب خاك.

Abstract Increasing population and limiting usable lands, as well as rapid changes in societies and land use development, adds the importance of proper planning of land and purposeful decisions in its allocation for the better and optimum usages. The aim of this study is providing a model for a land use allocation process that can be used as a model in the processes that simultaneously results both increasing and decreasing the lands in the study area. In the developed model, land use suitability has been determined using the integration of criteria maps of environmental suitability, neighborhood, accessibility and restrictions. Furthermore, potential of soil degradation has been determined using the integration of criteria maps of soil erosion and salinity, and the area required (land demand) for land uses have been determined by the use of Markov chain model. Multiple Criteria Decision Making methods in the GIS environment have been used in the integration of criteria maps. In the final stage, land use allocation process has been done for the Borkhar and Meymeh district in Isfahan province for a 10 years period, between 2005 and 2015, using the calculated suitability and demand. The results of this research showed that it has been necessary to integrate the demand-driven changes in land area with the local processes, in the land allocation process. The results of this research can be used for other regions with the specific changes. Keywords: GIS, Suitability Determination, Demand Determination, Land Use Allocation, Soil Degradation.