مقدمه‌اي در اعجاز معنايي قرآن كريم

An Introduction to the Semantic Inimitability of the Holy Quran

طيف كثيري از مفسران و متكلمان در مسيله اعجاز قرآن، تنها اعجاز بياني، بلاغت و فصاحت قرآن را پررنگ كرده و در اين باره كتاب‌ها نوشته و رسالهها تاليف كردهاند. اين تكرار و تاكيد بر اين مطالب موجب شده كه ظاهر الفاظ اهميت بيشتري پيدا كرده و اين تلقي به وجود آيد كه فضيلت و برتري قرآن از ساير كتاب‌ها در فصاحت و بلاغت و به طور كلي در نظم الفاظ آن است. در اين نوشتار با ارايه گزارشي، تاريخچه اين ديدگاه بيان شده و سپس با بيان نكاتي سعي كرده‌ايم از طرفي اين ديدگاه كه اصلي‌ترين و يا تنهاترين وجه اعجاز قرآن را اعجاز بياني مي داند، نقد كرده و از طرف ديگر با ارايه معيارهايي بيان كنيم كه اعجاز قرآن ذاتاً ناظر به محتواي بي‌نظير آن است و فصاحت و بلاغت، امّي بودن آورنده آن و ساير وجوه ديگر مايه تاكيد اين اعجاز مي باشد. قايلان به قول اعجاز بياني از اين نكته غفلت كرده اند كه خداي متعال و همچنين ايمه اطهار(ع) به هنگام توصيف قرآن، از فصاحت و بلاغت آن نمي‌گويند، بلكه آن چيزي كه دخيل در تحديش مي دانند، اين است كه قرآن نور، رحمت، هدايت، حكمت، موعظت، برهان و تبيان هر چيز است و هيچ اختلافي در آن نيست و مسيله بلاغت را به طور صريح ذكر نفرموده است. البته قرآن كريم از حيث فصاحت و بلاغت خارق العاده است و بشر از اين حيث نيز نمي تواند با قرآن برابري كند، امّا فصاحت و بلاغت، مربوط به ظاهر الفاظ و قالب معاني و معارف بلندي است كه اين كتاب آسماني بدان موصوف است. اين مطلب اين ضرورت را مي‌طلبد كه در خصوص جنبه‌هاي معنوي قرآن كريم، پژوهش هاي بيشتري صورت گيرد.

A wide range of commentators and theologians have highlighted the inimitability of the Quran in terms of eloquence and rhetoric. They have authored a large number of books and treatises in this regard. This frequency and emphasis has given rise to attaching more importance to the letters and words and considering the superiority of the Quran to other books due to its eloquence and the rhythm. Reporting the background of this approach, the present article attempts to criticize it. On the other hand, by presenting certain criteria, we have tried to explain that the inimitability of the Quran intrinsically aims at its incomparable contents. So eloquence and rhetoric, despite the illiteracy of the prophet as the bearer of revelation, and other aspects are just emphasizing its inimitability. Advocates of the inimitability in terms of eloquence have forgotten that God Almighty, and the Infallible Imams, while describing the Quran, do not speak about its eloquence, but speak of its light, mercy, guidance, wisdom, preaching, demonstrating and explaining everything without including differences or conflicts. They have not dealt clearly or frankly with its eloquence. We believe that the Quran is extraordinary in terms of eloquence and it is beyond the capacity of human beings. However, eloquence is related to the form and external aspect of the Quran. The sublime and perfect teachings and meanings of the Quran have elevated this book over earlier heavenly books and the works of human beings. Thus it is necessary to do more scholarly work on the semantic aspects of the Quran.