ميزان و عوامل مربوط به استفاده ازكمربند ايمني در رانندگان و سرنشينان جلو در تهران: نتايج مشاهده و مصاحبه

Safety belt use among drivers and front passengers in Tehran: findings from observations and an interview survey

استفاده از كمربند ايمني موثرترين وسيله در پيشگيري از شدت صدمه و مرگ و مير ناشي از حوادث جاده‌اي شناخته شده است. در كشور ايران به‌رغم بالابودن ميزان مرگ و ميرناشي از حوادث جاده‌اي، متاسفانه مطالعات اندكي در مورد عوامل خطر اصلي آن؛ از جمله عدم استفاده از كمربند ايمني انجام شده است. هدف از اين مطالعه بررسي ميزان استفاده از كمربند ايمني و عوامل مرتبط با آن درميان رانندگان و شهروندان تهراني است. اين مطالعه مقطعي توصيفي، از دو بخش اصلي تشكيل شد. در بخش اول مشاهده مستقيم خودروها در 5 منطقه جغرافيايي (شمال, جنوب,غرب، شرق، مركز) و يكي از بزرگراه‌هاي داخل شهر تهران، از ساعت 8 تا 9 صبح به مدت يك هفته انجام گرفت. در اين بخش نوع خودر، استفاده يا عدم استفاده از كمربند ايمني در رانندگان و سرنشينان جلو، جنسيت راننده و سرنشين جلو و سن تخميني آنها توسط مشاهده‌گران آموزش ديده ثبت شد. بخش دوم مطالعه مصاحبه با شهروندان تهراني بود كه در همان محل هاي مشاهده، در مورد ميزان و دلايل استفاده و عدم استفاده ازكمربند ايمني انجام گرفت. ابزار جمع‌آوري داده‌ها؛ فرم‌هاي مشاهده و مصاحبه بودند كه توسط گروه تحقق و با استفاده از مطالعات مشابه و در جهت اهداف تحقيق طراحي شد. در اين مطالعه 7720 خودرو مورد مشاهده مستقيم قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه 9/77 درصد از رانندگان و 7/43 درصد از سرنشينان جلو در تهران كمربندايمني بسته بودند. زنان هنگام رانندگي بيش از مردان از كمربند ايمني استفاده مي‌كردند ولي به عنوان سرنشين جلو استفاده ازكمربند ايمني در مردان بيش از زنان مشاهده شد. استفاده از كمربند ايمني در رانندگان و سرنشينان جلوي خودروهاي وانت بار و ون بسيار پايين بود. در مصاحبه با 666 نفر از شهروندان تهراني؛ 4/62 درصدآنها اظهار داشتندكه به هنگام رانندگي "هميشه" از كمربندايمني استفاده مي‌كنند ولي 6/55 درصد آنها گفتند به عنوان سرنشين جلو "هميشه" كمربند ايمني خودرا مي‌بندند. شهروندان تهراني مهم‌ترين دلايل استفاده از كمربند ايمني را اجتناب از جريمه‌شدن و برخورد پليس، ترس از صدمه ديدن و احترام به قانون ذكر كردند و دلايل عدم استفاده از آن را نداشتن آگاهي از شدت صدمه، نداشتن آگاهي از مقررات و عادت نكردن بيان كردند. يافته‌هاي اين مطالعه طراحي و اجراي برنامه‌هاي آموزشي جهت افزايش اگاهي و اعمال جدي قانون استفاده از كمربند ايمني را براي رانندگان و سرنشينان جلو در تهران به‌خصوص در خودروهاي وانت بار و ون پيشنهاد مي‌نمايد.

Objective (s): To assess safety belt use among derivers and front passengers in Tehran, Iran. Methods: This was a two-part cross -sectional study. First we conducted a direct observation on randomly selected sites in five geographic regions and one high way in Tehran from 8 to 9 AM for one week. Trained observers recorded use or non-use of seat belts, type of vehicle, gender and approximate age of drivers and front passengers. In the second part, 666 citizens in Tehran were interviewed about how often they fasten seat belt as well as reasons for using or not using it. Results: In all 7720 vehicles were observed, 77.9% of the drivers and 43.7% of the front passengers fastened seat belt. Women used safety belt more than men while driving but not as front seat passengers. Rate of seat belt use among both drivers and front passengers of van and pick-up was lower than other vehicles. In interview with citizens, 62.4% stated that “always” wear seat belt while driving. The most frequently reported reasons for using seat belts were: avoiding of fine, fearing of injuries and respecting the law. The common reasons for not using were: lack of awareness about law and not used to fasten seat belt. Conclusion: The findings of this study suggest that there are areas for concerns in improving the use of seat belt. Most notably the law enforcement and public education might help to achieve this.