بررسي جايگاه، اهميت و اعتبارسنجي كتاب «كمال الدين و تمام النعمه»

A survey of the Status, Significance and Validation of the Book “Kamaloddin va Tamamolne’ma”

جايگاه برجسته شيخ صدوق در منابع حديثي شيعه بر همگان آشكار است و رواياتي كه وي از ميان اصول و ساير كتب از طريق مشايخش گرد آورده، طي قرون متمادي به عنوان يكي از منابع اصلي و مورد اعتماد شيعه اماميه در موضوعات مختلف به شمار مي‌آمده است. از طرفي موضوع غيبت حضرت ولي عصر(عج) از زمان غيبت صغري تاكنون، يكي از موضوعات جنجالي در ميان اماميه و ساير فرق شيعه بوده و همواره از سوي ديگران در اين زمينه شبهاتي القا مي‌شده است. شيخ صدوق با توجه به اهميت اين موضوع در عصر خود و مشكلاتي كه به تبع شبهات وارده در ميان اماميه به وجود آمده، طي يك كتاب جداگانه به اين موضوع پرداخته است. در اين مقاله سعي شده است ابتدا به بررسي ويژگي دوران شيخ صدوق، شخصيت و جايگاه وي در ميان دانشمندان و منابع اماميه پرداخته شود و سپس انگيزه مولف از تاليف اين كتاب و مشخصات كلي آن ذكر شود. در ادامه به جريان «غيبت نويسي» از سوي عالمان اماميه و اهميت اين كتاب در اين جريان اشاره شده و نسخه‌هاي موجود از كتاب و ميزان اعتبار آن‌ها مورد بررسي واقع شده است. در اين پژوهه روش خاص مولف در نگارش اين كتاب نيز بررسي شده و منابع وي و ميزان ارجاعاتي كه در كتب اماميه به اين كتاب صورت گرفته، مورد تحقيق واقع شده است. تبيين اين مطلب كه در ميان علماي اماميه به چه ميزان اين كتاب داراي اعتبار بوده و از آن بهره‌برداري شده است، بيانگر اهميت و جايگاه واقعي كتاب «كمال الدين و تمام النعمه» است.

Sheikh Saduq holds an obvious high status as a Shiitehadith authority, and the narratives he has compiled through his disciples from among different books of fiqh principles, have been considered as one of the most authoritative references for Imamite scholars throughout centuries. Imam Mahdi’s ghaibat (Concealment) has been considered as a controversial issue among both Imamites and other Shiite sects, leading to some misgiving, a situation that urged Sheikh Saduq to deal with it in a separate book. The article first surveys the characteristic features of Sheikh Saduq’s time and place and his own status among other Imamite scholars. Then there is an explanation of his main purpose in producing the mentioned work and its general features. There is also a reference to the trend of writing about Concealment among Imamite scholars and the validation of the extant copies related to that has been examined. Furthermore, the author’s specific method of writing his book and his use of references together with citations from his work by other Imamite writers have been analyzed. Recognizing the credit given to the book among Imamite scholars illustrates the real significance and status of “Kamaloddin va Tamamolne’ma”.