واكاوي مذهب و روايات «حسن بن صالح» در كتب اماميه

Analytical Study of the Islamic School and Traditions of Hasan-ibn-Salih in the Shiite books

از «حسن بن صالح بن حي» به عنوان يكي از بزرگان و موسسان فرقه «بُتريه»، از شاخه‌هاي شيعيان زيدي مذهب نام برده شده است. اين در حالي است كه مراجعه به سخنان و روايات وي نشان مي‌دهد وي داراي باورهاي خاص اعتقادي بوده و به همه مباني زيديان پايبند نبوده است. از سوي ديگر حسن بن صالح با امام صادق (ع) در ارتباط بوده و پرسش‌هاي فقهي او از اين امام بزرگوار، سبب رواج روايات وي در منابع حديثي متاخر اماميه شده است. لذا به رغم همراهي وي با فرزندان زيد در سال‌هاي پاياني عمرش، ادّعاي سر سلسله بودن در فرقه بُتريه براي وي قابل تامل است. به همين منظور و براي اثبات عدم همساني حسن بن صالح با رهبري فرقه بتريه، به قراين و شواهد تاريخي و نيز اقوال رجال شناسان مراجعه شده و از اين رهگذر به نقد و بررسي مذهب و روايات وي در كتب اماميه پرداخته شده است. نتيجه بررسي هاي انجام شده نشان مي‌دهد وي، معتقد به مذهب اماميه بوده و نقدهايي كه بر وي وارد شده است، به دليل عملكرد نامناسب زيدي مذهبان چند قرن پس از وفات حسن بن صالح بوده است.

Hasan b. Salih b. Hayy is known as one of the heads and founders of Batriyya , a branch of Zaydiyya Shiites. However, referring to his traditions and quotations indicate that he had certain doctrinal principles not sticking completely to the religious foundations of Zaydis. On the other hand, Hasan b. Salih was in communication with Imam Sadiq and his jurisprudential questions from the Imam led to the prevalence of his traditions in the later Shiite Hadith collections. In spite of his accompanying Zayds sons in the latter part of his life, the claim of his being the founder of Batriyya is questionable. To investigate this issue, historical evidence and quotations of experts in biography of transmitters are taken into consideration, hence studying and criticizing his Islamic school and traditions in the Shiite works. The outcomes of this research indicate that he was a follower of the Shiite school and criticisms directed to him are due to the improper performance of Zaydis centuries after the death of Zad b. Salih