شناسايي منابع ژنتيكي متحمل به تنش خشكي در گندم نان

Identification of genetic resources tolerant to drought stress in bread wheat

به منظور بررسي روابط بين صفات زراعي و مورفورلوژيكي در شرايط تنش خشكي و غربال نمونه‌هاي ژنتيكي متحمل، تعداد 1024 توده از كلكسيون گندم نان بانك ژن گياهي ملي ايران، در مزرعه پژوهشي يزد در قالب طرح آگمنت ارزيابي شدند. اكثر توده‌هاي مورد بررسي بر اثر شدت تنش از بين رفتند و فقط تعداد 35 نمونه ژنتيكي (42/3 درصد) بقا يافتند و صفات زراعي و مورفولوژيكي در آنها اندازه‌گيري شد. در تجزيه رگرسيون گام به گام براي صفت وزن دانه، پنج سنبله به عنوان متغير تابع در نظر گرفته شده و سه صفت تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه و تراكم سنبله وارد مدل رگرسيون شدند كه اهميت اين صفات را در تغييرات متغير تابع نشان مي‌داد. نتايج تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه پنج مولفه اصلي اول 75/73 درصد از تغييرات داده‌ها را توجيه ‌كردند. نمونه‌هاي ژنتيكي مورد ارزيابي در نمودار باي‌پلات دو مولفه اصلي اول از يكديگر تفكيك شدند و چهار ناحيه باي‌پلات از نظر اكثر صفات ارزيابي شده، داراي تفاوت معني‌دار بودند. چهار نمونه ژنتيكي 2406 (مبدا ناشناخته)، 400 (مبدا ناشناخته)، 3947 (خراسان) و 1488 (تهران) داراي وزن دانه پنج سنبله، وزن صد دانه و تعداد دانه در سنبله بيشتر از ساير نمونه‌هاي ژنتيكي مورد بررسي و ارقام شاهد (كوير، روشن و ماهوتي) بودند. نمونه‌هاي ژنتيكي برتر شناسايي شده در اين تحقيق جهت استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي براي تحمل به تنش خشكي توصيه مي‌شوند.

In order to study the relationships among agro-morphological traits under drought stress and screen the tolerant accessions, 1024 populations form accessions from bread wheat collection of National Plant Gene Bank of Iran were evaluated in research field of Yazd in an augmented design. Most of the studied populations died of the stress severity and only 35 accessions (3.42%) survived which agro-morphological traits of them were measured. Stepwise regression was performed for grain weight of five spikes as dependent variable, and three traits including number of grains per spike,100 grain weight and spike density entered in the model indicating their importance in variation of the dependent variable. The results of principal component analysis showed that the first five components justified 73.75% of the variation. The accessions were distinguished by biplot of the first two principal components. Four accessions including 2406 (Unknown origin), 400 (Unknown origin), 3947 (Khorasan) and 1488 (Tehran) had larger grain weight of five spikes, 100 grain weight and number of grains per spike than other accessions and the check cultivars. The superior tolerant accessions identified in this research could be suggested to be utilized in breeding programs for drought tolerance.