عقلانيت اقتصادي در بوته‌ نقد اقتصاد رفتاري

Economic Rationality from Behavioral Economics View with Emphasis on Financial Markets

ارايه‌ تحليل‌هاي واقع‌گرايانه در خصوص پديده‌هاي اقتصادي مستلزم در‌نظر‌داشتن محدوديت‌ها و پيچيدگي‌هاي رفتار انساني است. در اقتصاد متعارف به دلايل متعددي فرض عقلانيت سنگ‌بنا و پيش‌فرض اصلي تمام نظريه‌هاي اقتصادي را تشكيل مي‌دهد. فرض عقلانيت اقتصادي منجر به برخي ساده‌سازي‌ها در تحليل اقتصادي مي‌شود كه باعث فراموشي سپرده شدن ملاحظات رفتاري انسان‌هاي واقعي مي‌گردد. برخي اقتصاددانان متعارف الگوهاي مبتني بر فرض عقلانيت را به‌دليل سهولت استفاده ترجيح مي‌دهند. برخي ديگر چنين استدلال مي‌كنند كه مجموعه‌اي از عوامل بازاري و غير‌بازاري از جمله رقابت، تكامل و يادگيري و تصميم‌گيران اقتصادي را ناگزير به سمت رفتار عقلاني سوق مي‌دهند. با اين وجود، نشان مي‌دهيم كه تنها با فرض عقلانيت و بدون در نظر گرفتن ساير عوامل به‌ويژه محدوديت‌هاي رفتاري و رواني تصميم‌گيران نمي‌توان تحليل واقع‌گرايانه‌اي از رفتار اقتصادي ارايه نمود. در اين راستا به معرفي سه محدوديت رفتاري اساسي خواهيم پرداخت كه در تحليل‌هاي اقتصادي مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد: كران‌دار بودن عقلانيت، كران‌دار بودن اراده‌ انساني و كران‌دار بودن منفعت‌طلبي. برخي اقتصاددانان كوشيدند با تلفيق نظريه‌هاي دو رشته‌ اقتصاد و روانشناسي به تحليل رفتار نهادهاي اقتصادي بپردازند. اين تلفيق منجر به ايجاد يك حوزه‌ مطالعاتي با عنوان اقتصاد رفتاري شده است. روندي كه تلفيق اقتصاد و روانشناسي تا‌كنون پيموده است را مي‌توان به سه دوره‌ اقتصاد رفتاري قديم، دوران گذار و اقتصاد رفتاري نوين تقسيم نمود كه بررسي اين سه دوره آخرين دست‌يافته‌ها در زمينه‌ اقتصاد رفتاري موضوع ديگري است كه اين مقاله به آن مي‌پردازد.

Providing realistic economic analysis requires that we take into account limitations and complications of human behavior. In this paper, we show that one canʹt explain the economic behaviors, only relying on rationality assumption, which is the basis of conventional economic analysis. In conventional economics, the rationality presumption has been defended on numerous grounds. Some claims that rationality-based models are easier to formalize and implement. Others believe that a set of market and non-market factors such as competition, evolution and learning, leads economic decision-makers to a rational behavior. However, in this paper we would show that, a realistic analysis of economic behavior canʹt be provided just relying on rationality presumption, and ignoring human behavior limitations. Some economists combine economics and psychology to analyze the behavior of economic institutions. We will discuss the evolution of approaches regarding to this integration and will have a look on latest results in this field. Then, we will explain three basic behavioral limitations, which must be considered in economic analysis: bounded rationality, bounded willpower, and bounded selfishness. Then, as practical evidence, we will mention examples of irrational behaviors in financial markets. These examples indicate that there are numerous cases in which human behavior deviates from conventional models expectations.