پديد آورندگان :
مومني ، علي نويسنده momeni, ali , شكري واحد، حسن نويسنده ,
كليدواژه :
برنج , تنش شوري , توارث , دي‌آلل , ايران
چكيده فارسي :
اطلاع از نحوه توارث تحمل تنش شوري در ارقام مختلف برنج از جمله ضرورت‌هاي برنامه‌هاي اصلاحي برنج در
ايران مي‌باشد. از اين‌رو تحمل تنش شوري در شش ژنوتيپ برنج طارم‌محلي، غريب، شاه‌پسند، درفك، سپيدرود و IR28 با واكنش مختلف نسبت به تنش شوري در قالب طرح دي‌آلل كامل در مراحل رويشي و زايشي در طي سال‌هاي87-1385 در
موسسه تحقيقات برنج كشور ـ رشت مورد ارزيابي قرار گرفت. ميزان شوري اعمال شده در دو مرحله به ترتيب 8 و 12 دسي‌زيمنس بر متر بود. تجزيه واريانس صفات حاكي از وجود تفاوت معني‌دار براي شاخص تحمل شوري، وزن ماده خشك، محتواي سديم، تعداد دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا 50 درصد گلدهي بود. تركيب‌پذيري عمومي(GCA)، خصوصي(SCA) و اثرات سيتوپلاسمي براي شاخص تحمل شوري، وزن ماده خشك، محتواي سديم، دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا 50 درصد گلدهي معني‌دار بود كه حاكي از اهميت واريانس‌هاي ژنتيكي افزايشي، غيرافزايشي و اثرات سيتوپلاسمي (مادري) در كنترل اين صفات بود. رقم طارم داراي بالاترين مقدار تركيب‌پذيري عمومي براي صفات شاخص تحمل شوري، كمترين محتواي سديم و كوتاه‌ترين دوره تا 50 درصد گلدهي بود و رقم شاه‌پسند داراي بالاترين ميزان تركيب‌پذيري عمومي براي شاخص تحمل شوري بعد از طارم بود، ولي از تركيب‌پذيري عمومي بالايي براي محتواي سديم برخوردار بود. برآورد پارامترهاي ژنتيكي نشان‌دهنده اهميت هر دو اثر افزايشي و غير افزايشي و نيز اثرات مادري بود. ميزان وراثت پذيري خصوصي صفات مورد مطالعه نيز حدود 25 تا 75 درصد بود. براساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه سازوكار تحمل نسبي شوري در رقم طارم به عدم جذب يون سديم توسط گياه و در رقم شاه‌پسند به ذخيره‌سازي يون سديم جذب شده در واكويل‌هاي ذخيره‌اي مربوط است.
چكيده لاتين :
Dissection of genetic architechture of salinity tolerance in different rice cultivars is a prerequisite of a breeding program for salinity stress. Therefore, to dissect genetics of salinity tolerance, 6 diverse rice genotypes such as Tarom mahalli, Gharib, Shahpasand, Dorfak, Sepidroud and IR28 were tested in a full diallel genetic design, 6×6, during 2007-08 at Rice Research Institute of Iran in Rasht, Iran. All cross combinations together with their parentss, totally 36 genotypes, were set in Randomized Complete Block Design with two replications. The plant materials were evaluated for salinity tolerance index, plant dry matter, sodium and potassium concentrations, Na+/K+ ratio at seedling stage and tiller number, grain weight, filled-grain, plant height and days to 50% flowering at reproductive stage in saline conditions with EC 10 and 12 ds/m, respectively. Analysis of variance for traits of interest among parents showed that they were significantly different for salinity tolerance index, plant dry matter, sodium uptake (%), tiller number, filled-grain.panicle-1, plant height and days to 50% flowering. Therefore, analysis of variance for combining ability was performed for this group of traits. Results of dissection of genetic variance to general, specific and cytoplasmic effects showed that for all these traits those components were highly significant. It’s revealed that both additive and non-additive components of genetic variance were important. Estimation of genetic parameters showed that both additive and dominance variances as well as maternal effect were important in controlling of the traits of interest. We also found that broad sense heritability (h2b) was rather high and ranged from 0.25 to 0.75 for different traits. According to results, cultivar Tarom was good combiner for increasing salinity tolerance index, lower sodium concentration and short duration for days to 50% flowering and Shahpasand was the second suitable parent and combiner for salinity tolerance index, but was the best parent for sodium uptake. Therefore, the mechanism of tolerance to salinity could be related to storage of high amount of sodium in the cell vacuoles.
