دعا: يك كنش اجتماعي ديني – موثر، مستمر، فراگير

To pray: a socio-religious action (Review on “pray -studies” literature)

از منظر جامعه شناسي دين (نگاه اجتماعي به دين) و جامعه شناسي ديني (نگاه ديني به جامعه) دعاخواني و دعا كردن يك كنش اجتماعي ديني است، كنشي است موثر (به لحاظ اعتقاد و باور دعاكنندگان مبني بر اثرات مثبت آن بر فرد و زندگي اش )، مستمر (به لحاظ شايع بودن و جاري شدن آن در تمام ساعات و آنات زندگي روزمره فردي و اجتماعي) و فراگير (به جهت سريان دعا به تمامي رخ دادهاي زندگي روزمره). در اين ميان، دعاي ديني از جايگاه خاصي برخوردار است، بيشتر به اين دليل كه محوري براي پيوند ابعاد مختلف دين داري اجتماعي را بر عهده دارد. به عبارتي، كنش اجتماعي دعاخواني هم در خدمت تقويت باورهاي ديني است، هم با شعاير اجتماعي خاصي همراه است، هم به عنوان نوعي تجربه دين داري نو شونده و روزمره با تقويت اخلاق ديني مرتبط است و هم اينكه سرشار از معارف و آگاهي هاي عقيدتي و معنوي است. اينها را مي توان جزو شيونات كنشي دعاي ديني دانست. از اين لحاظ، اين سوال ها پيش كشيده مي شود: «فلسفه دعا چيست؟»؛ «دعاي ديني معاصر حاوي چه ايده ها و مضامين كليدي است؟»؛ در نهايت، در«دعاي اسلامي و شيعي موجود چه رگه-هاي گفتماني مي توان يافت؟» ما در اين مقاله با اين هدف و با استفاده از روش تحليل ثانويه و تحليل محتوا به سراغ ادبيات دعاپژوهي موجود (لاتين و فارسي) رفته ايم. برخي از يافته هاي اصلي ما نشان مي دهد كه از حيث محتوايي و شيونات مميزه دعاي ديني سه گونه دعا متصور است: الف) دعاي ابراهيمي (كه وجه بارز آن تجلي تعبد و تدين است)؛ ب) دعاي اسلامي (كه شان مميزه آن ايجاد ارتباط با خداوند است)؛ پ) دعاي شيعي و سرآمد آن”دعاي اسلامي ابراهيمي”( كه خصيصه ممتاز آن تجلي نياز و عشق، احساس عارفانه، خود آگاهي اجتماعي و ابراز ايديولوژي است ).