«جلب شاهد» از منظر حقوق ايران و اسناد بين المللي، از هست ها تا بايدها

Arresting of Witness from the Perspective of Iran Law and International Instruments; what is and what ought to be

بر اساس اصل 38 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران «هرگونه شكنجه براي گرفتن اقرار و يا كسب اطلاع ممنوع است، اجبار شخص به شهادت، اقرار يا سوگند مُجاز نيست و چنين شهادت و اقرار و سوگندي، فاقد ارزش و اعتبار است...». از طرفي ماده 159 قانون آيين دادرسي كيفري مقرر مي دارد: «هر يك از شهود تحقيق و مطلعين بايد در موعد مقرر حاضر شوند، در صورت عدم حضور براي بار دوم احضار مي گردند، چنانچه بدون عذر موجه حضور نيابند به دستور دادگاه جلب خواهند شد...». از جمع اين دو مقرره قانوني كه در طول يكديگرند، نخستين سوالي كه به ذهن مي رسد فلسفه و چرايي اين موضوع است. يعني پاسخ به اين سوال كه جلب شاهدي كه قانون اساسي اجبار او به اداي شهادت را عملي قابل مجازات مي داند، بر چه مبنايي استوار شده است؟ مبناي حقوقي جلب شاهد را مي توان در پرتو لزوم پايبندي به دستور مرجع قضايي، اجراي عدالت يا مصلحت اجتماعي دنبال نمود و بر اساس ادله فقهي به كنكاش در چرايي موضوع پرداخت. از منظر اسناد بين المللي نيز، با توجه به نقش شهود در كشف حقيقت و تاكيد بر حمايت و رعايت حقوق آنان وضعيت احضار و جلب شاهد قابل بررسي است. اين مقاله در پي آن است تا وضعيت حقوقي شاهد را در نظام حقوق كيفري ايران و اسناد بين المللي، در مصاف با دستور جلب مورد بررسي و نقد قرار دهد.

Principle 38 of constitution law states:”any torture for confession or getting information is forbidden. Forcing people to testify, confession or oath is not valid and this testimony and confession and oath in not acceptable before the court”. The offender who breaches this norm will be punished under the Islamic criminal law. On the other hand, article 159 of criminal procedure law states: every witness of an investigation and a person who are aware must be available at the specified time, otherwise they will be summoned for second time and if they and not available without any acceptable reasons, they would be arrested according to the courts order. These two articles raise a question as to why these two articles stabilize this rule. In other word, what is the base of these rules while the constitution law says that arresting a witness and forcing them to testify is punishable? On the other hand, international documents consider the role of witness in finding truth and emphasize to defend their rights. This article is going to criticize the condition of witness arresting in criminal justice of Iran.