تغييرات ساختار جمعيت و تقاضاي اجتماعي آموزش عالي در ايران

Change in Population Structure and Demand for Higher Education in Iran

در چند دهه‌ي اخير توجه به سرمايه‌ي انساني ماهر و متخصص به مثابه يكي از عناصر كليدي توليد و پيشرفت اقتصادي اهميت بسزايي يافته است. تشكيل سرمايه‌ي انساني مستلزم بهبود و سرمايه گذاري در محوري ترين بخش توليد سرمايه‌ي انساني، آموزش عالي است. از اين رو توسعه‌ي آموزش عالي در يك كشور مي تواند از طريق پرورش نيروهاي متخصص و كارآمد زمينه‌ساز پيشرفت كسب و كار و توسعه‌ي اقتصادي گردد. آموزش عالي در ايران در طول دهه هاي پس از انقلاب با چالش هاي متفاوتي روبه رو بوده است كه يكي از اين چالش ها تقاضاي اجتماعي آموزش عالي است كه پيوند نزديكي با تغييرات ساختار جمعيت دارد. هدف اصلي اين مقاله پاسخ به اين سوال اساسي است كه تحولات ساختار جمعيتي چه نقشي در تغييرات تقاضاي اجتماعي آموزش عالي در دوره‌ي پس از انقلاب داشته است؟ روش تحقيق اين مقاله روش تحليل ثانويه است. به‌منظور نيل به اين هدف، پس از بررسي تغييرات تقاضاي اجتماعي آموزش عالي در دوره‌ي 91-1362 بر اساس اطلاعات سازمان سنجش آموزش كشور، نقش تغييرات جمعيتي در روند تحولات تقاضاي آموزش عالي مورد بررسي قرار گرفته است. سپس با استفاده از پيش بيني هاي جمعيتي احتمال تغييرات آتي در روند تقاضاي اجتماعي آموزش عالي از منظر جمعيتي مورد كنكاش قرار گرفته است. به‌طور كلي نتايج حاكي از اين است كه افزايش روند باروري دهه‌ي 65-1355 و سپس كاهش آن در دهه‌ي اخير نقش تعيين‌كننده‌اي در افزايش و سپس كاهش تقاضاي اجتماعي آموزش عالي داشته است. انتقال كوهورت مواليد 65-1355 به سنين دوره‌ي تحصيلي متوسطه و سنين تقاضاي آموزش عالي سبب افزايش چشمگير تقاضاي اجتماعي آموزش عالي طي سال هاي 82-1376 شود. همچنين كاهش باروري سال هاي پاياني دهه‌ي 60 كاهش تقاضاي اجتماعي آموزش عالي در سال هاي اخير را منجر شده است.