شناسايي و رتبه‏بندي شاخص‏هاي سنجش سرمايه فكري در نظام آموزش عالي با استفاده از تكنيك فرايند تحليل سلسله مراتبي

Identification and Rankingof Measurement Indices of Intellectual Capital in the Higher Education SystemUsing the Analytical Hierarchy Process

زمينه: در دنياي مبتني بر دانش، سرمايه‏هاي فكري نقش اساسي در دستيابي به مزيت رقابتي بازي مي‌كنند. در اين ميان نقش آموزش عالي در ساختار اقتصادي كشورها از منظر تربيت نيروي كار و آموزش ديده براي بخش‌هاي خصوصي و دولتي و همچنين ايجاد زمينه هاي نوآوري و گسترش فناوري حايز اهميت ويژه اي است. نظام آموزش عالي از طريق مديريت و بكارگيري موثر سرمايه‏هاي فكري، زمينه رشد، نوآوري كارآفريني و نهايتاً توسعه اقتصادي را فراهم مي‌نمايد. شناخت سرمايه‏هاي فكري در نظام آموزش عالي و شيوه هاي سنجش آن راه را براي بهبود مديريت اين سرمايه‌ها هموار مي‌سازد. هدف: اين پژوهش با معرفي عناصر سرمايه فكري و چگونگي سنجش آن در نظام آموزش عالي، راهبردي براي مديريت اين سرمايه‌ها ارايه مي‌نمايد تا از اين طريق، نظام آموزش عالي به عنوان يكي از ابزارهاي ويژه در دستيابي به سند چشم انداز نظام مقدس جمهوري اسلامي كه در آن دانش و دانايي از اهميت ويژه اي برخوردار است، نقش پر رنگ‌تري ايفا نمايد. روش: براي دست يابي به هدف فوق شاخص‏ها و معيارهاي سنجش سرمايه فكري كه از سوي پژوهشگران مختلف معرفي شده مورد بررسي قرار گرفت و مبتني بر آن شاخص‏هايي كه بيش‌ترين فراواني و كاربرد را در اين تحقيقات داشتند شناسايي شده و به قضاوت 20 نفر از خبرگان و متخصصان دانشگاهي كه حداقل داراي يك مقاله يا كار تحقيقاتي در ارتباط با سرمايه فكري بودند، گذاشته شد و با استفاده از تكنيك فرايند تحليل سلسله مراتبي معيارهاي سنجش سرمايه فكري رتبه‏بندي شد. يافته‌ها: نتايج و يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه سرمايه فكري در نظام آموزش عالي مشتمل بر سه عنصر اصلي سرمايه انساني، سرمايه ساختاري و سرمايه رابطه‏اي مي‌باشد كه از بين سرمايه انساني با وزن نسبي0.710 داراي بيش‌ترين اولويت و سرمايه ساختاري با وزن نسبي0.206 در اولويت دوم و سرمايه رابطه‏اي با ضريب وزني0.084 در اولويت سوم قرار دارد. همچنين مهم‌ترين زير معيارهاي سرمايه انساني به ترتيب اولويت عبارت‌اند: از هييت علمي، دانشجويان و كاركنان. نتيجه‌گيري: بر مبناي يافته‌هاي تحقيق، درنهايت مدل مناسب سنجش سرمايه فكري به همراه ابعاد و معيارهاي مربوطه جهت نظام آموزش عالي ايران ارايه گرديد.

Background: Intellectual capitals play a crucial role in achieving competitive advantage in a knowledge-based world.The role of higher education in the economic structurefrom the perspective of educatinga trained workforcefor public and private sectors as well as creating a ground for innovation and development of technology is highly important.The higher education systemprepares the ground for growth, innovation, entrepreneurship, and ultimately economic development through effective management and application of intellectual capitals. Identification of intellectual capitals in the higher education system and the ways to measure itpave the way for better management of such capitals. Objective: Through introducing the elements of intellectual capital and ways to measure it in the higher education system, the present paper aims to present a strategy for managing intellectual capital as an instrument for accomplishing the National Vision of the Islamic Republic of Iran in which knowledge and wisdom are given particular importance. Method:To achieve the above objective,the indicators and criteriaintroduced by different scholars for measuring intellectual capital were examined and the main indicators with the most frequent application were identified.The indicators then were put under the judgment of 20 experts and academic professionals with at least one paper or research work on intellectual capital.Finally, the indicators and criteria of measuring intellectual capital were ranked using the technique ofanalytical hierarchy process. Results: The findings and results indicate that the intellectual capital has three main elements including human capital, structural capital and relational capital. The human capital with the relative weight of 0.710has the first rank, the structural capital with the relative weight of 0.206 has the second rank, and the relational capital with the weight coefficientof 0.084 has the third rank. Moreover, the sub-criteria of human capital are faculty, students, and staff in the order of priority.Conclusion: Based on the research findings, an appropriate model was introduced for measuring intellectual capital with the relative dimensions and criteria for the higher education system of Iran.