بررسي سلسله مراتب شهري و پديده نخست شهري در استان كرمانشاه در طي سال‌هاي 1355 تا 1385

An Investigation of urban hierarchy and primacy in Iran (A case study of Kermanshah province)

افزايش شديد جمعيت شهري در جهان به ويژه در كشورهاي در حال توسعه در طي دهه‌هاي اخير باعث به وجود آمدن پديده نخست شهري در آنها شده است. كشور ايران نيز به عنوان يكي از كشورهاي در حال توسعه، در طي دهه‌هاي اخير به ويژه از سال 1345 به بعد از روند متعادل خود خارج و افزايش شديد جمعيت شهري در نقاط معدودي از آن مشاهده مي‌شود. اين مطالعه به بررسي سلسله مراتب شهري و تعيين نخست شهري در استان كرمانشاه طي سال‌هاي 1355 تا 1385 مي پردازد. روش تحقيق به صورت توصيفي- تحليلي و با بهره گيري از داده‌هاي سرشماري سال‌هاي 1355 تا 1385 بوده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد شهر كرمانشاه به عنوان اولين شهر در اين سلسله مراتب از شهر دوم (اسلام آباد غرب) تقريباً 9.5 برابر بزرگتر بوده است و اين نسبت در سال 1385 به 8.8 برابر رسيده است. شهرهاي قصرشيرين و سرپل ذهاب كه در سرشماري سال 1355 در رده‌هاي سوم و پنجم قرار داشته بودند در سرشماري سال 1365 به دليل جنگ تحميلي خالي از سكنه بوده‌اند. در مجموع سلسله مراتب شهري در استان كرمانشاه داراي ساختاري كاملاً نامتعادل است و شهر كرمانشاه به عنوان نخستين شهر در شبكه شهري استان خودنمايي مي كند و اين مهم بر اساس فرمول‌هاي گوناگون بررسي نخست شهري به اثبات رسيده است. با تقويت شهرهاي كوچك و مياني مي‌توان تا حدودي اين شبكه كاملاً نامتعادل را بهبود بخشيد.

The rapid population increase has led to the formation of urban primacy in many developing countries. Iran as developing world has experienced an unbalanced growth which is resulted from the increasing level of rural-urban migration especially from 1966. This study tries to investigate the urban network of Kermanshah province from 1976 to 2006. The methodology of the research is based on descriptive and analytical models by using different techniques such rank-size and class difference limit. The results revealed that the city of Kermanshah as the primate city is almost 9.5 times larger than the second city Islamabad-Gharb. Such proportion however decreased to 8.8 in 2006 but still the province has a disordered urban network. The cities of Ghasr-shirin and Sarpolzahaab which placed in third and fourth rank lost their inhabitants in 1996 due to the war. In general the hierarchical level of the province urban places is quite unbalanced and Kermanshah city dominated the whole city system of the province. The research concluded that many of small and intermediate cities should strengthen to balance the urban network of Kermanshah province.