نظرورزي درباره برنامه درسي دبيرستان:گرايش عمومي، تخصصي يا همگرايي در چهارچوب «تخصص-گرايي نرم»

A speculative Essay on Secondary Curriculum: General Curriculum, Specialized Curriculum or Convergence within the Framework of “Soft Specialization”

در اين نوشتار ابتدا مقدمه‌اي در باب چگونگي رويارويي با انديشه‌هاي به ظاهر آشتي ناپذير مطرح مي‌شود. اين مقدمه در واقع رويكرد كلي نويسنده به مواضع تناقض آميز ناظر بر جهت گيري برنامه‌هاي درسي دوره متوسطه را آشكار مي‌نمايد. پس از آن، گذري بر پيشينه بحث خواهيم داشت و در ادامه پيشينه نظري موضوع در خارج از ايران را با عنوان مروري بر مواضع متعارض با تفصيل بيشتر مطرح مي نماييم. اين بخش در حقيقت حاوي مهم‌ترين داده‌هاي بحث است كه وجود مواضع متعارض ميان انديشمندان تعليم و تربيت در عصر حاضر را مستند مي‌سازد. در تعقيب سير منطقي بحث شاهد تلاش نويسنده براي ارايه طريق و حل تناقض مربوط به برنامه‌ي درسي دوره متوسطه مي‌باشيم كه مي‌توان آن را نمونه‌اي از كوشش‌هاي مبتني بر تفكر تلفيقي ارزيابي كرد. در اين قسمت، نخست مفروضه‌هاي فلسفي – تربيتي و سپس مفروضه‌هاي علمي – تجربي مطرح شده و بر اساس آنها ساختار سه وجهي برنامه درسي دوره متوسطه ارايه مي‌شود. بخش پاياني نوشتار به جمع بندي و بحث اختصاص يافته كه طي آن موضوع تاسيس «دبيرستان‌هاي جامع» در ايران نيز به تناسب ساختار پيشنهادي مورد نقد و ارزيابي قرار مي گيرد. نگارنده بر آن است كه از طريق واكاوي ديدگاه‌ها و مواضع گوناگون نشان دهد وجه تقابلي يا تبايني اين دو نگاه در برنامه درسي دوره متوسطه را مي‌توان به همگرايي و تعبيه ساختار تركيبي در برنامه درسي اين دوره تبديل نمود و بدين ترتيب كوشش كرد تا از گزند انتقادهاي وارد به هر يك از اين مواضع مطلق انديش و قطبي بر حذر ماند. ايده اساسي قابل طرح در اين زمينه «تخصص گرايي نرم در قالب يك برنامه درسي داراي ماهيت عمومي در دوره متوسطه» مي‌باشد كه به شرح آن پرداخته شده است. واژه هاي كليدي: گرايش عمومي، گرايش تخصصي، تخصص گرايي نرم، ساختار مثلثي برنامه‌درسي، برنامه‌درسي‌متوسطه

A speculative Essay on Secondary Curriculum: General Curriculum, Specialized Curriculum or Convergence within the Framework of “Soft Specialization” The dual missions attached to secondary education makes this stage of education a particularly fuzzy stage. This fuzzy state has a direct impact on the curriculum of this level of schooling, since the curriculum is the main mean to the ends sought for any stage. The secondary curriculum, therefore, has been subject to many different understandings and the result has been a variety of proposals put forth by experts and scholars to fulfill the ends deemed more relevant for this critical stage of education. The proposals, however, reach a conclusion by oversimplifying the nature of the problem or by overlooking the roots of the controversies that is the duality mentioned earlier. The author suggests that the duality needs to be taken into consideration in a creative solution to the problem of secondary curriculum. The solution needs to stand in a middle ground that neither surrenders to the assumptions of general / uniform curriculum advocates, nor to the assumption of those who advocate the opposite that is a specialized curriculum. Positively speaking, too, it should carry with it the defensible arguments residing in each. The author, thus, has coined the term “soft specialization” to illustrate how this middle ground can be achieved. Keywords General orientation, Specialized orientation, Soft specialization, Tripartite curriculum, Secondary education