بررسي و نقد رويكردهاي اثباتي به فلسفه تعليم و ‌تربيت اسلامي در جمهوري اسلامي ايران

A Review and Criticism of Positivistic Approaches to the Philosophy of Islamic Education in Islamic Republic of Iran

با توجه به ضرورت سامان‌دهي تعليم و‌ تربيت اسلامي، برخي محققان بر آن شدند كار را از اساس آغاز كنند و نخست «فلسفه تعليم و‌ تربيت اسلامي» را سامان دهند، اما به دليل رويكردهاي گوناگوني كه به «فلسفه»، «رابطه دين و فلسفه»، «منابع معرفت ديني» و غيره، وجود دارد، رويكردهاي مختلفي، درباره «فلسفه تعليم و‌ تربيت اسلامي» به وجود آمده است. بررسي و نقد اين رويكردها مي‌تواند قوت و ضعف آنها را نشان دهد و به ارايه ديدگاهي جامع‌تر منجر شود. در اين نوشتار، چهار رويكرد موجود درباره «فلسفه تعليم و‌ تربيت اسلامي» در جمهوري اسلامي ايران بررسي و نقد مي‌شود و در‌نهايت به اين نتيجه خواهد رسيد كه اولاً، براي تدوين «فلسفه تعليم و‌ تربيت اسلامي»، بايد ماخذ اصلي آن منابع اسلامي (قرآن، سنت و عقل) باشد، اما در‌عين‌حال از علوم عقلي اسلامي، هم از نظر روش و هم از نظر محتوا و نيز از دستاوردهاي معتبر تجربي استفاده شود؛ ثانياً باب تعامل فعال و حقيقت‌جويانه با ديگر مكاتب فكري باز باشد؛ ثالثاً با توجه به ميان‌رشته‌اي بودن «فلسفه تعليم و‌ تربيت اسلامي» براي تدوين آن‌ بايد گشودگي روش‌شناختي را در پيش گرفت، اما روش اصلي، روش استنتاجي است كه به انحاي گوناگون مي‌توان از آن استفاده كرد.

Given the necessity of organizing Islamic education, some researchers tried to carry out this duty from its basic beginning and organize "the philosophy of Islamic education" first. However, there have been different approaches to "the philosophy of Islamic education" due to different approaches to "philosophy", "the relationship between religion and philosophy", "sources of religious knowledge", etc. A review and criticism of these approaches can show their merits and demerits and lead to a more comprehensive viewpoint. The present paper reviews and criticizes four existing approaches to "the philosophy of Islamic education" in Islamic Republic of Iran. It finally concludes that: 1- the main source for formulating "the philosophy of Islamic education must be Islamic sources (the Quran, tradition and intellect) while the method and content of Islamic intellectual sciences and valid empirical achievements should be used; 2- the way for active and truth-seeking interaction with other schools of thought should be prepared; 3- given the interdisciplinary nature of "the philosophy of Islamic education", methodological openness should be taken into consideration in formulating it. However, the main method is deductive method which can be used in different ways.